Afb. 1. Hoewel zelf geen Bentvueghel schilderde Antonie Goubeau (1616-1698) in een gefantaseerd Italiaans landschap links een groep feestvierende en rechts een groep ijverige, studerende Bentvueghels. Herkenbaar rechts is het beeld van Hercules Farnese te zien, dat eeuwenlang in het Palazzo Farnese in Rome stond en deel uitmaakte van de collecties van de adellijke familie Farnese, Hertogen van Parma. Deze stamde af van kardinaal Allessandro Farnese (1520-1589), die een grote collectie klassieke sculpturen bijeenbracht. Links zit een Bentvueghel op een ton met een laurierkrans en hij stelt Bacchus voor, de god van de wijn. Het schilderij is afkomstig uit de collectie van het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen.
In de 17e eeuw reisden jonge kunstenaars naar Rome uit liefde voor de schilderkunst én Rome. Zij waren jong, vierden feest met elkaar, provoceerden en inspireerden elkaar. Ver van huis verbonden zij zich met elkaar in een eigen genootschap: Bent Vueghels – een bende vrije vogels. Op het eerste gezicht lijkt de link met adel vergezocht, maar er zijn meerdere adellijke orden bekend uit het verleden (en nu hebben wij het hier niet over de ridderlijke, charitatieve orden), voor wie het samenzijn in goed gezelschap voorop stond. En zoals overal, ontdekten wij ook op deze tentoonstelling weer adellijke verhalen.
Afb. 2. Op deze buitengewoon fraai vormgegeven tentoonstelling zijn onder meer links deze gipsen en bronzen modellen te zien van antieke beelden. Deze dienden als tekenmodellen, maar werden ook als souvenir uit Italië meegenomen op de Grand Tour van menig adellijke jongeling.
Bent Vueghels verwees naar de onafhankelijke positie van de leden en misschien ook naar hun diversiteit; hoewel de meesten schilder waren, waren anderen beeldhouwers, prentkunstenaars, dichters, edelsmeden en er was zelfs een apotheker lid van dit genootschap.
Afb. 3. Het ‘Spaens Heydinnetje’ door Bentvueghel Paulus Bor, uit de collectie van het Centraal Museum Utrecht, vertelt het verhaal van de Spaanse edelman Don Juan, die verliefd werd op het herderinnetje Preciose. Jacob Cats schreef deze liefdesroman in 1637 over een, maatschappelijk gezien, onmogelijke liefde, maar gelukkig kwam alles goed, want Preciose werd als kleuter ontvoerd door een Romavrouw en bleek eigenlijk zelf ook van adel te zijn.
Er waren eigen rituelen en nieuwe leden moesten ontgroend worden, waarbij een banket aangeboden moest worden, dat natuurlijk rijkelijk vergezeld ging van veel wijn en bier. Zoiets kostte het nodige geld, maar dan ontving je wel de Bentbrief en had je in het verre Rome wel je eigen thuisbasis.
Aan het einde van de 17e eeuw trokken steeds minder kunstenaars naar Rome en het genootschap leek een zachte dood te zullen sterven, totdat dit versneld werd met het verbod op nachtelijke feesten buiten carnavalstijd door Paus Clemens XI. Zo’n veertig leden bleven in Rome werken en stierven hier ook, maar anderen keerden terug naar de Republiek met – al dan niet – nieuwe talenten.
Afb. 4. Tot de topstukken op deze tentoonstelling behoort dit pastorale landschap met de bijbelse vertelling over de Vlucht naar Egypte door Bentvueghel Claude Lorrain (1604/5-1682). Het komt uit de collectie van het Museo Nacional Thyssen-Bornemisza in Madrid. De basis van deze collectie van hoge kwaliteit werd gelegd door Heinrich Baron Thyssen-Bornemisza von Kászony (1875-1947). Hij stamde uit de schatrijke Duitse familie van staalindustriëlen Thyssen en huwde de Hongaarse Margit Baronin (barones) Bornemisza von Kászony (1887-1971). Door adoptie verkreeg hij de achternaam van zijn schoonvader en in 1907 verleende Keizer Franz Joseph II hem de titel Baron. Zijn dochter Gabrielle Wilhelmine Hedwig Marie Baronin Thyssen-Bornemisza von Kászony (1915-1999) huwde in 1938 de Nederlandse ambassadeur mr. Adolph Willem Carel baron Bentinck van Schoonheten (1905-1970).
Veel is nog onbekend over dit genootschap, maar uit bewaard gebleven documenten blijkt niet alleen de verbondenheid en gedeelde zorgen, maar spat ook het plezier, het gevoel voor humor en de vreugde voor het feestvieren. T/m 4 juni is deze zeer fraai vormgegeven tentoonstelling nog te zien in Centraal Museum Utrecht, die een feest voor het oog is!
Afb. 5. ‘Ascanius’ (hier rechts op de muur te zien) was de Bentvueghel naam van de schilder Domenicus van Wijnen (1661-1698)Afb. 6. De Laokoöngroep, 18e-eeuwse gipsen replica, die als tekenmodel werd gebruikt, uit het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.Afb. 7. De zeer fraai vormgegeven tentoonstelling brengt u in de sfeer van het Rome van de Bentvueghels
