Onlangs werden er belangrijke uitspraken gedaan m.b.t. de Orde van Malta en de Johanniter Orde enerzijds en de pseudo-orde Malta Cross International Foundation anderzijds. Jonkheer mr. Dolph Boddaert, oud-advocaat en lid van de Raad van Advies van de Stichting Adel in Nederland, schreef hierover het volgende artikel.

Merkbescherming van het Johanniter/Maltezer kruis

De Soevereine en Militaire Orde van Malta (SMOM) is een internationale Rooms Katholieke organisatie, waarvan de hoofdzetel in Rome is gevestigd. De Orde houdt zich bezig met de verstrekking van hulp aan zieken en gewonden en alles wat daarmee samenhangt. De Orde heeft over de hele wereld 12.500 leden en beschikt over 80.000 vrijwilligers en 20.000 betaalde medewerkers. De Orde heeft een semi-soevereine status: Zij geeft eigen postzegels, munten en paspoorten uit, heeft in Rome eigen kentekenplaten en onderhoudt diplomatieke betrekkingen met ongeveer 100 landen. In de Verenigde Naties heeft de Orde de status van waarnemer.

De Orde is in de elfde eeuw ontstaan onder de naam Johanniter Orde en was sinds de zestiende eeuw gevestigd op het eiland Malta. Tijdens de reformatie ging een onderdeel van de Orde over tot de hervormde godsdienst en hieruit zijn de protestantse Johanniter Ordes ontstaan, die gevestigd zijn in Duitsland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Deze ordes zijn door de Orde van Malta officieel erkend.

De orde voerde al vanaf de middeleeuwen het achtpuntige kruis als kenmerk, het Johanniter – of Maltezer kruis. In de huidige tijd is het Johanniter of Maltezer kruis als merk gedeponeerd, zowel in Europa als in de Verenigde Staten. Tot het gebruik van dit merk zijn gerechtigd de zogenaamde alliantie-ordes, te weten de Orde van Malta en de Duitse, de Nederlandse, de Zweedse en de Britse Johanniter Ordes.

Deze gevestigde ordes ondervinden al sinds tientallen jaren last van pseudo-ordes, die zich tooien met namen, waarin frequent de begrippen “soeverein”, “orde”, “Malta”, “Sint Jan” en/of “Jeruzalem” voorkomen. En zij bedienen zich ook van afbeeldingen van het achtpuntige kruis of andere symbolen van de oude ridderlijke ordes. Een van deze pseudo-ordes is de in de Verenigde Staten gevestigde “Knights Hospitallers of the Sovereign Order of Saint John of Jerusalem, Knights of Malta, the Ecumenical Order”. Deze orde is opgericht in 2005, maar beweert, zonder dat hiervan enig bewijs bestaat, terug te gaan op een in Rusland omstreeks 1800 opgerichte priorij van de vroegere Orde van Malta.

De Orde van Malta (SMOM) heeft hierover verschillende processen gevoerd. In de Verenigde Staten leidde dit aanvankelijk niet tot succes, onder andere omdat de pseudo–orde al eerder dan de SMOM, namelijk in 1958, in de Verenigde Staten het merk “Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta” zou hebben gedeponeerd. (Uitspraak 29 september 2011, district court South Florida).

De Nederlandse rechter stelde de SMOM wel in het gelijk in een soortgelijke procedure.

De Nederlandse afdeling van de pseudo-orde had in 2012 het merk “The Knights Hospitallers of the Sovereign Order of Saint John of Jerusalem, Knights of Malta, the Ecumenical Order” gedeponeerd voor een aantal activiteiten, die nauw samenhingen met de doeleinden en dienstverlening van de SMOM. De SMOM heeft bezwaar gemaakt bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom BBIE tegen deze inschrijving, op grond van eerdere inschrijvingen, door de SMOM gedeponeerd in de jaren 2004 tot en met 2006, en ook op grond van de stelling, dat de naam van de Orde van Malta moet worden beschouwd als een algemeen bekend merk. Het BBIE heeft dit bezwaar op 4 oktober 2013 afgewezen, omdat de inschrijving volgens het BBIE betrekking had op andersoortige activiteiten dan die van de SMOM.

Maar de SMOM heeft hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof in Den Haag en dit hof heeft bij beschikking van 9 september 2014 geoordeeld, dat het wel degelijk gaat om een inbreuk op het merkrecht op het gebied waarin de SMOM werkzaam is. Het gerechtshof heeft dan ook de beslissing van het BBIE vernietigd en de inschrijvingen van de pseudo-orde geweigerd, althans voor zover deze inschrijvingen betrekking hadden op de doelstellingen en werkzaamheden van de SMOM.

Vervolgens is op 15 oktober 2015 uitspraak gedaan in Hoger Beroep tegen de uitspraak van de rechter in South Florida door het “United States Court of Appeal for the 11th Circuit”, een Gerechtshof, dat oordeelt in zaken in Hoger Beroep voor de staten Florida, Georgia en Alabama. In deze uitspraak is de Soevereine Orde van Malta in grote lijnen in het gelijk gesteld en de eerdere uitspraken van de rechter in South Florida zijn daarbij vernietigd.

Een van de aspecten was, dat de Florida Priory beweerde, dat zij al veel eerder dan de Soevereine Orde van Malta (nl. in 1958) de betreffende merken zou hebben gedeponeerd in de Verenigde Staten. De eerste rechter nam dit als waar aan, op grond van een getuigenverklaring van een zekere Papanicolaou, een bestuurslid van de Florida Priory. Maar in Hoger Beroep oordeelde het Gerechtshof, dat Papanicolaou hierover niets uit eigen wetenschap kon verklaren. Als er al een eerder merk was gedeponeerd, dan was dat niet gedaan door de Florida Priory, maar door een andere pseudo-orde die niet met de Florida Priory kon worden vereenzelvigd.

Het Gerechtshof heeft nog geen einduitspraak gedaan, maar de zaak weer terugverwezen naar de eerste rechter. Deze zal nog een aantal vragen moeten beantwoorden, waaronder de vraag, of gevaar voor verwarring bestaat. De Soevereine Orde had aan het Gerechtshof gevraagd om de zaak zelf af te doen, dan wel om deze naar een andere lagere rechter te verwijzen (de bewuste rechter van het District Court had zich in zijn uitspraak nogal denigrerend over de Soevereine Orde uitgelaten), maar het Gerechtshof heeft dat verzoek afgewezen. Deze zaak loopt dus nog.

Tenslotte moet worden vermeld de procedure bij het Bureau voor Intellectuele Eigendom van de Europese Unie, in het Engels EUIPO, gevestigd te Alicante, Spanje. Bij niet iedereen zal dit instituut bekend zijn. Dat wekt ook geen verbazing, want tot 23 maart 2016 heette het instituut Office for Harmonization in the Internal Market (OHIM). In het vervolg zal voor het gemak alleen de naam EUIPO worden gebruikt.

Kort vóór deze naamswijziging, op 9 juli 2015, heeft de Grote Kamer van Beroep van de EUIPO een belangrijke uitspraak gedaan in de procedure van de Malteser Hilfsdienst e.V., gevestigd te Keulen, tegen de “Malta Cross Foundation International Inc.”, gevestigd te Hallandale Beach, Florida (USA).

De Malteser Hilfsdienst e.V. is een onderdeel van de SMOM, en de “Malta Cross Foundation” kan worden vereenzelvigd met de eveneens in Florida gevestigde “Ecumenical Order”, die we al eerder zijn tegengekomen in de procedures in Nederland en in de Verenigde Staten.

De Malta Cross Foundation had in 2008 een beeldmerk geregistreerd, bestaande uit een rood gekleurd Maltezer kruis, een koningskroon (voorzien van een Maltezer kruis, en ontleend aan de koningskroon in het embleem van de Orde van Malta) en een omschrift “Malta Cross International Foundation”. In 2009 maakte de Malteser Hilfsdienst bezwaar tegen deze registratie, omdat zij al in 1994 in Duitsland een beeldmerk met het Maltezerkruis had geregistreerd. Dit bezwaar werd aanvankelijk afgewezen door de oppositie afdeling van de EUIPO (beschikking van 22 februari 2011). De Malteser Hilfsdienst stelde beroep in tegen deze beslissing bij de beroepsinstantie van de EUIPO en deze instantie verwees de zaak wegens het grote belang hiervan naar de Grote Kamer van Beroep. Deze Grote Kamer van Beroep, bestaande uit 9 leden, stelde de Malteser Hilfsdienst in het gelijk in een uitspraak van 39 bladzijden en 141 afzonderlijke overwegingen. Vastgesteld werd onder meer, dat sprake was van verwarring tussen beide merken, dat het ging om dezelfde soort van charitatieve diensten, en dat de Amerikaanse orde duidelijk aanhaakte bij de bekendheid en de reputatie van de echte orde. Bovendien kreeg de Amerikaanse orde nog een veeg uit de pan van de Grote Kamer wegens haar processuele optreden. De Amerikaanse orde had zich beroepen op een document waarvan beweerd werd dat het van de Soevereine Orde van Malta afkomstig was en had daarmee het registratiebureau misleid. Verder had zij een voor haar gunstig oordeel van een Amerikaanse rechter overgelegd, op een moment, dat deze uitspraak al een half jaar in hoger beroep vernietigd was.

De Grote Kamer van de EUIPO besliste dan ook (uitspraak 9 juli 2015) dat de registratie van het merk van de Amerikaanse orde werd geweigerd.

De Amerikaanse Orde heeft nog een poging gedaan om de uitspraak ongedaan te laten maken door het instellen van een pro forma beroep bij het Europese Hof in Luxemburg, maar dit Hof heeft de Amerikaanse Orde bij beschikking van 17 maart 2016 “kennelijk niet-ontvankelijk” verklaard.

Het belang van deze uitspraak van de hoogste EU instantie is zeer groot, niet alleen voor de Orde van Malta, maar ook voor de overige alliantie-ordes, waaronder de Johanniter Orde in Nederland. De uitspraak geeft een enorme steun bij het bestrijden van merkinbreuk door andere valse orden.

De procedure in de Verenigde Staten is nog niet ten einde, maar het valt aan te nemen, dat de uitspraak van de Grote Kamer van de EUIPO hierin zeker een rol zal spelen.

Bergen mei 2016 Dolph Boddaert