Ellis Maud barones de Smeth née Brandon, geboren Amsterdam 8 april 1923, Engelandvaarster, draagster Verzetsherdenkingskruis, overleden Schilde (B) 12 juli 2024, dochter van Frederik Charles Brandon en Adèle Cornelia Manikus, weduwe van Jan Anne baron de Smeth en eerder weduwe van Albert Vis.
Ellis Maud Brandon werd geboren in een familie van ondernemers en kooplieden, die een tijdlang in Ned.-Indië woonachtig was en door haar ondernemersactiviteiten wat meer internationaal georiënteerd was; zo was haar grootvader Jan Frederik Brandon gehuwd met de Britse Alice Evans en was haar overgrootvader consul van Uruguay. De familienaam was aanvankelijk Brandão en vermoedelijk betreft het oorspronkelijk een familie van Sefardische Joden uit Portugal.
Al in een vroeg stadium van de Tweede Wereldoorlog werd Ellis Maud Brandon actief in het verzet en werd zij koerierster voor de illegale bladen Het Parool en Vrij Nederland. Daarnaast probeerde zij Joodse gezinnen te overtuigen om te vluchten via een vluchtweg, die haar vriend en verzetsstrijder Herman Friedhoff (1920-2000) had helpen opbouwen. Uiteindelijk moesten zij en Herman Friedhoff onderduiken en een enerverende periode van acht maanden met steeds wisselende onderduikadressen volgde.
Tijdens de bezetting van ons land in de jaren 1940-1945 hebben zo’n 1700 Nederlandse mannen en vrouwen geprobeerd uit Nederland te ontsnappen om vervolgens vanuit Engeland tegen de Duitse bezetters te vechten. Ongeveer 700 hebben Engeland helaas nooit gehaald. Ellis Brandon vertrok in 1943 samen met Engelandvaarder Herman Friedhoff uit Nederland en kwam via België, Frankrijk, Spanje en Portugal in 1944 in Engeland aan. Hier werd zij medewerkster op het Ministerie van Binnenlandse Zaken bij de bevolkingsadministratie en kreeg later als opdracht om vanaf het dak van dit ministerie de overkomende gevechtsvliegtuigen te observeren, om te kunnen waarschuwen voor bombardementen.
In 1944 huwde zij de Engelandvaarder en RAF jachtvlieger Christoffel (‘Chris’) Krediet (1915-1975), die samen met Peter Tazelaar (1920-1993) en Erik Hazelhoff Roelfzema (1917-2007) zendapparatuur op de Nederlandse kust brachten voor het verzet. Na enkele jaren besloten zij echter uiteen te gaan. Chris Krediet hertrouwde in 1950 Ellen Hazelhoff Roelfzema, het zusje van Erik, en Ellis hertrouwde in 1952 Albert (‘Ab’) Vis (1920-1971), met wie zij twee zonen kreeg. Het gezin woonde in De Steeg, maar Ab was als commercieel medewerker werkzaam bij de Overijsselse Jachtwerf W. Huisman B.V. in Vollenhove.
Na zijn tragische vermissing in 1971 tijdens het zeilen op de Noordzee, ‘de sport waar hij zo van hield’, bij zijn deelname aan de Noordzeerace, hertrouwde zij in 1976 de kolonel der artillerie b.d. Jan Anne baron de Smeth (1924-2017). Hij was weduwnaar van jonkvrouwe Florentine Theodora Calkoen (1928-1974), oud-commandant van het Korps Rijdende Artillerie en oud-provinciaal militair commandant van Gelderland. Na hun huwelijk vestigden zij zich in Schilde in België – ‘We zijn destijds gevlucht voor Den Uyl’, zou zij later met een knipoog zeggen.
Haar kleindochter Carlijn Vis legde haar verhaal vast in het geromantiseerde boek Vrij spel. In een interview in De Volkskrant in 2012 naar aanleiding hiervan zou zij over haar oorlogservaringen zeggen, dat zij hier niet veel over gepraat had: “We moesten gewoon geld verdienen en Nederland opbouwen” en “Als je die oorlog al zo intens hebt beleefd, hoef je er niet meer voor te vluchten. Door die diepe ervaring heb je al veel verwerkt.”
Op 29 december 1980 ontving Ellis barones de Smeth uit handen van Z.K.H. Prins Bernhard het Verzetsherdenkingskruis, nadat zij na haar aankomst in 1944 in Engeland een onderscheiding geweigerd had. Op 12 juli 2024 kwam Ellis Maud barones de Smeth née Brandon op 101-jarige leeftijd te overlijden. Boven de annonce van haar overlijden haar motto ‘Niet bang zijn kun je leren’.
In een communiqué van het Koninklijk Huis, waarin vreemd genoeg de naam De Smeth en de titel barones ontbrak, stond: “Met groot respect gedenken wij verzetsvrouw en Engelandvaarder Ellis Brandon. Wij herinneren ons haar als een vrouw met een scherp afgesteld gevoel voor goed en kwaad. Zij liet zich niet intimideren door dreiging en gevaar en hield vast aan haar overtuiging dat vrijheid boven alles gaat. Nederland is haar grote dank verschuldigd.” – Koning Willem-Alexander, Koningin Máxima en Prinses Beatrix
