In 1947 won Amoene van Haersolte, als eerste, de P.C. Hooft-prijs met haar boek Sophia in de Koestraat. Maar al in 1927 debuteerde ze met de fijnzinnige novelle De Laatsten. Dit debuut is zelfs antiquarisch niet meer verkrijgbaar. Gelukkig verschijnt er nu een tweede druk.
Jonkvrouwe Ernestine Amoene Sophia van Holthe tot Echten werd in 1890 in Utrecht geboren en huwde in 1916 mr. Johan Frederik baron van Haersolte. Als Amoene van Haersolte verwierf zij literaire bekendheid, maar haar werk raakte wat vergeten, waar met deze uitgave nu gelukkig weer verandering in komt.
De Laatsten is een novelle van ongeveer vijfenzeventig bladzijden. In dit lange korte verhaal beschrijft Amoene barones van Haersolte van binnenuit een wereld die voorbij is, de wereld van de adel aan het begin van de vorige eeuw. Ze doet dit in een geheel eigen stijl. De stijl van een adellijke dame. Toch is het boek ook voor de moderne lezer zeer leesbaar. Dat komt omdat haar stijl, weliswaar uit een andere tijd, zeer helder is. Daarnaast schrijft ze filmisch. De lezer ziet de beelden voor zich. Ook schrijft ze geen woord te veel. De lezer moet goed lezen, en ziet dan de emotie tussen de regels. Hij ervaart het verhaal zelf.
In de jaren twintig van de vorige eeuw was de invloed van het naturalisme tanende. De beruchte woordkunst was op haar retour. Schrijvers schreven nu meer realistische familieromans. Denk daarbij aan Ina Boudier-Bakker en Herman Robbers. Deze schrijvers zijn nu meestal vergeten. En dat is niet helemaal onterecht. De woordkunst hebben ze niet helemaal afgeschreven, je zou hun stijl modieus kunnen noemen. Ook hebben ze de neiging het hun lezers niet te moeilijk willen maken. Ze vullen alles in, ze laten niet veel aan de verbeelding over. De Laatsten van Amoene van Haersolte is dan opmerkelijk. Ze schrijft in haar eigen stijl, ze schrijft zoals ze praat. De taal van een adellijke dame uit het begin van de vorige eeuw. Tussen de regels staat de belangrijkste informatie. De sfeer, de emotie wordt door de dialoog, de beelden overgedragen. Het verhaal is heel beeldend, het zou een uitstekend filmscenario kunnen zijn.
Niet alleen literair is De Laatsten interessant. Ook historisch. Het beschrijft van binnenuit de wereld van de adel. De cultuur van de adel doordrenkt het verhaal. Zelfbeheersing die het hoofdpersonage tot in het sterven toont. Maar ook het behouden, beheren van het voorvaderlijk landgoed. Niet voor niets heeft Ileen Montijn De Laatsten als bron gebruikt voor haar boek over adel Hoog Geboren. Voor de historisch geïnteresseerde is het een contemporaine blik in een voorbije wereld, in een vergane cultuur.
Het boek is te bestellen bij de schrijver Eugène Westra via ejpwestra@gmail.com
Link naar een biografie online van Amoene van Haersolte in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde www.dbnl.org/tekst/_jaa003196601_01/_jaa003196601_01_0021.php.