Enkele jaren geleden verving Theo Kralt, toen voorzitter van de afdeling Utrecht van de Orde van den Prince, een spreker die zich wegens ziekte op het laatste moment had moeten afmelden. Het ging om een lezing die hij eerder had gehouden voor de Rotary Club Amsterdam Centrum over het leven en vooral de werken van de schilder Jean Baptiste Discart (1855-1940). Jarenlang had hij onderzoek gedaan naar de door Discart geschilderde oriëntalistische schilderijen en Nederlandse portretten. René van Gruting, uitgever in ruste, was hierbij aanwezig en raakte geïnteresseerd in het onderwerp. Enige tijd daarna vroeg René van Gruting hoe het stond met de uitgave van het boek over deze schilder. Na enig doorvragen kwam hieruit het antwoord naar voren dat de stand van zaken hieromtrent niet hoopgevend was. De auteur kwam door werk en andere functies te weinig aan het schrijven toe. De in de afgelopen jaren door hem verzamelde onderzoekgegevens moesten voor een boek beter geordend worden. De kwaliteit van het fotomateriaal varieerde te sterk. Ondanks toezeggingen van enkele fondsen leek een uitgave in boekvorm ook te duur uit te komen. René van Gruting bood aan om de auteur bij een uitgave te helpen. Vanaf het najaar 2018 gingen zij aan de slag. De auteur verzocht om goede foto’s van de oriëntalistische schilderijen bij particulieren en vooral veilinghuizen. De oriëntalistische schilderijen waren vanaf het begin gemaakt voor de markt en zijn over de gehele wereld verspreid geraakt. Door het onderzoek was bekend waar de Nederlandse schilderijen zich bevonden. Door een professionele fotograaf werden zoveel mogelijk portretten, die zich vrijwel alle in particuliere collecties bevinden, opnieuw gefotografeerd. Soms ging de schrijver mee om de fotograaf te begeleiden. René van Gruting droeg vooraf zorg voor de instructies voor de eisen waaraan de foto’s moesten voldoen en voor de verwerking daarna. Dit proces was wezenlijk voor het boek en heeft enkele maanden in beslag genomen. Nadat de onderzoeksgegevens en het voorlopige manuscript bekeken waren, werd een voorlopige inhoudsopgave opgesteld. Dit zou de ordening van het boek bepalen. Het boek zou gaan bestaan uit een voorwoord door Prof. Rudi E.O. Ekkart, oud directeur van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie in Den Haag, een inleiding, een beknopte levensschets van de schilder, een hoofdstuk over de oriëntalistische schilderijen en een hoofdstuk over de Nederlandse portretten.
Theo Kralt was werk van Discart tegengekomen in het landhuis Wielbergen in Oost Gelderland, waar enkele portretten van Discart hingen. Deze bleken gemaakt te zijn in 1903 voor het landhuis Rhederoord toen bewoond door Carel Marie baron Brantsen en Jacqueline Sophie Brantsen- van Limburg Stirum. In de kunstencyclopedie Benezit stonden slechts enkele regels over deze schilder en dan alleen over zijn oriëntalistische werk en zeer onvolledig. De omvangrijke portrettenreeks kwam er niet in voor. Uit nader onderzoek bleek dat meerdere familieleden door hem geportretteerd waren. Over hem was echter heel weinig bekend. Uit het onderzoek in het Haagse Gemeentearchief bleek dat Discart vanuit Tanger in Marokko naar Den Haag gereisd was. Aangetoond kon worden dat de oriëntalistische schilder en de Nederlandse portrettist dezelfde waren.
Giovanni Maria Carlo Francesco Discart werd geboren op 6 oktober 1855 in Modena waar hij gedoopt werd in de kerk San Domenico. Zijn vader werkte voor Francesco IV, hertog van Modena. Discart doorliep het gymnasium in Modena en verhuisde daarna met zijn ouders naar Wenen. Daar studeerde hij onder andere Prof. en schilder Anselm Feuerbach (1829-1880) aan de Akademie der bildende Künste. Hij begon zijn carrière in Parijs en Tanger met oriëntalistische schilderwerken. Deze schilderijen tonen het dagelijks leven in Marokko. Het leven in Tanger, de berbers, de gebruiken, ambachten, straatscènes en tradities zijn er goed uit op te maken. Discarts oriëntalistische schilderijen worden gekenmerkt door realistische weergave, gelijkmatige lichtvoering, goede compositie en uitstekend kleurgebruik. Door zijn geboorte in Modena, toen behorend tot Oostenrijk-Hongarije, en zijn opleiding aan de Akademie der bildenden Künste in Wenen wordt Discart gerekend tot de Oostenrijkse oriëntalistische school, waartoe ook zijn studiegenoten Ludwig Deutsch en Rudolf Ernst behoorden. Vasthoudend aan de Oostenrijkse school van de schilderkunst verfijnde Discart geleidelijk aan zijn techniek in de portretkunst.
Portretschilder van de adel
Vanaf de late negentiende eeuw tot in de eerste decennia van de twintigste eeuw werkte Discart onder de schildersnaam Jean Baptiste Discart vooral in Den Haag en vanuit Den Haag. Discart vervaardigde ook portretten van een Oostenrijks echtpaar in 1879, een Duitse graaf in oosters tenue in Tanger in 1897 en van koning Albert I van België in Brussel in 1909. In Nederland vervaardigde hij vanaf ca. 1895 enige portretreeksen in opdracht van vooraanstaande, veelal adellijke Nederlandse families. In bijna alle gevallen zijn deze alleen in particuliere collecties bewaard gebleven. De leden van deze families waren door huwelijken met elkaar verbonden. Een groot aantal van hen bekleedde functies aan het koninklijk hof, in het bestuur of in de wereld van kunst en cultuur. De contacten tussen Discart en de families bleven over de jaren heen in stand. Korte levensschetsen van de geportretteerden gaan in dit boek vergezeld met foto’s en – als die er zijn – afbeeldingen van portretten door andere, eerdere of latere schilders. In vergelijking daarmee valt het werk van Discart op door een bepaalde ingetogenheid en soberheid. In het boek worden per paragraaf de portretten behandeld van de families Brantsen, Van Lynden, Van Pallandt van Neerijnen en Waardenburg, Huyssen van Kattendijke, Pauw van Wieldrecht, van Matilda Randebrock-Schöverling, Baud-Huydecoper, Van Hardenbroek, De Marchant et d’Ansembourg-de Silva, Van Tuyll van Serooskerken van Vleuten, Ruyssenaers-van Sypesteyn, de familie Gerritsen-Landry, Van Heeckeren van Kell, Van Heemstra en een meisje uit Volendam. De relaties tussen Discart en de betreffende families bleef decennia lang in stand. In het geval van de familie van Lynden tussen 1903 en 1929. Hij zou op 1 januari 1940 in Parijs komen te overlijden.
Dit boek bestaat uit een levensschets, een bespreking van negenendertig werken uit de eerste periode en vijftig Nederlandse portretten, gevolgd door een catalogus in kleurenfotografie. Met dit werk wordt het oeuvre van een grotendeels vergeten schilder weer tot leven gebracht. René van Gruting treedt voor deze publicatie op als uitgever en verrichte de redactie. In april 2019 kwam het boek gereed. Nederlandse culturele fondsen maakten de uitgave van het boek mogelijk. Op dinsdagmiddag 25 juni 2019 werd het eerste exemplaar van het boek over Discart tijdens een feestelijk programma in de residentie van de Oostenrijkse Ambassade in Den Haag aan de Oostenrijkse Ambassadeur in Nederland aangeboden. Over deze boekpresentatie is meer in het komende magazine van de Stichting Adel in Nederland te lezen. In het najaar verschijnt een Engelse editie bij Uitgeverij Van Gruting om de gegevens van het boek internationaal te ontsluiten.
Theo Kralt (Rijnsburg, 1959) studeerde juridische bestuurswetenschappen, economie en internationale betrekkingen. Naast zijn werk voor rijksoverheid en maatschappelijke organisaties publiceerde hij onder andere over het landhuis Wielbergen en de familie Brantsen, Utrechtse binnenstadskerken en de restauratie van de Domkerk.
Theo P.G. Kralt, Jean Baptiste Discart (1855-1940), oriëntalistische schilderijen en Nederlandse portretten, 192 blz., geïll f/c, ISBN 9789075879-759, 27,50 euro
Het boek is te verkrijgen bij Uitgeverij Van Gruting, www.vangruting.nl
