AiN op reis: in Venetië bij het graf van Tine Barones van Wijnbergen – en hoe de Van Heeckerens Multatuli tot het schrijven van de Max Havelaar brachten

Afb. 1. John Töpfer, directeur stichting Adel in Nederland, bij het graf van Everdina Huberta Douwes Dekker née Barones van Wijnbergen (1819-1874) op het eiland San Michele in Venetië.

Everdina Huberta (‘Tine’) Barones van Wijnbergen (1819-1874) stamde uit de protestantse tak van de adellijke familie Van Wijnbergen en deze tak vroeg nimmer erkenning in de Nederlandse adel aan. Wel gebruikte deze tak de titel baron/barones, zoals zij dit eeuwenlang gewoon was te doen.

Haar grootvader sneuvelde tegen Napoleon in de Slag bij Waterloo en haar vader zou getekend blijven door gevechtshandelingen hierbij. Jong wees geworden, bleef zij achter met een grootmoeder en twee ongehuwde tantes Van Wijnbergen en twee zusjes.

Samen met haar zusjes ging zij mee met het gezin van haar neef (wiens moeder een Van Wijnbergen was) naar Ned.-Indië en hier huwde zij Eduard Douwes Dekker (1820-1887), telg uit een patriciaatsfamilie, die assistent-resident was (de hoogste bestuursambtenaar in een afdeling). Eduard Douwes Dekker zou uiteindelijk als schrijver beroemd worden onder de naam Multatuli. Eén zusje overleed jong in Ned.-Indië en haar andere zusje, Henriette Marie van Wijnbergen (1822-1905) huwde John Constant Willem baron van Heeckeren van Waliën (1819-1868), die eveneens assistent-resident was.

Afb. 2. Tine van Wijnbergen – Foto uit het Letterkundig Museum, Publiek domein.

Het huwelijk van Tine en Eduard ging (onder meer) gebukt onder financiële problemen en meerdere malen moest Tine bij haar zusje en zwager Van Heeckeren van Waliën-Van Wijnbergen om geld vragen. Uiteindelijk wilden zij haar financieel wel blijven ondersteunen, als zij zich van haar echtgenoot liet scheiden, omdat deze niet voor haar kon zorgen. Het werd voor Eduard Douwes de aanleiding om de Max Havelaar te schrijven, die hij in korte tijd wist te voltooien, om zo het tegendeel te bewijzen.

Tine leefde uiteindelijk, gescheiden van haar man, in Venetië waar zij in 1874 overleed en begraven werd op het protestantse deel van de begraafplaats op San Michele. Dankzij giften kon zij hier begraven worden met een grafmonumentje met daarop de tekst ‘SON SOUVENIR VIT DANS LE COEUR DE CEUX QUI L’ONT AIMEE’. Het werd in 2002 door het Multatuli Genootschap gerestaureerd en in 2010 opnieuw, toen het stormschade opliep.

De stichting Adel in Nederland bezocht het graf van Tine van Wijnbergen en bracht haar een klein eerbetoon. John Töpfer, directeur AiN, heeft de familie Van Heeckeren als grootste onderzoeksproject en kon, in Venetië zijnde, een bezoek niet achterwege laten.

Venetië, Palazzo Sagredo, aan het Canal Grande, 14 augustus 2023