Het rijke, maar vergeten erfgoed van de Maas & Waalse kastelen komt opnieuw tot leven in het nieuwste boek van amateurhistoricus Peter Fontijn. Met bijna 30 jaar onderzoek achter zich, brengt hij het Huis te Druten, ’t Huis te Leeuwen en Huize Horssen en hun bewoners in beeld, een werk dat een waardevolle bijdrage levert aan het regionale historisch bewustzijn.

Peter Fontijn (1955), amateurhistoricus uit het Land van Maas en Waal, werkte samen met de Werkgroep Geofysische Meettechnieken in de Archeologie (WGMA) van de Nederlandse Archeologievereniging AWN, en bundelde op veler verzoek zijn eerdere geschiedenissen van deze adellijke huizen tot een toegankelijke publieksuitgave “Het Verhaal van de Verdwenen Maas & Waalse Kastelen en hun Bewoners”, waarin o.a. de onderzoeken van de WGMA in Leeuwen (2022) en Horssen (2023), en het onderzoek door de vrijwilligers van AWN Nijmegen (1987) aan bod komen.

Historicus A.G. Schulte benadrukte al in 1986 in “Het Land van Maas en Waal (De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst)” het gebrek aan aandacht voor kastellologisch onderzoek in de regio: “Het is niet mogelijk een volledig beeld te schetsen van de adellijke huizen, door lacunes in bronnen en materieel. Desondanks zijn er zeker kasteelplaatsen die archeologisch interessant zijn: Druten, Leeuwen, Horssen, Appeltern en de ruïne van Batenburg”.

Sigrid Sengers, burgemeester van Druten, prijst in haar voorwoord Fontijns werk als een waardevolle aanvulling op de bestaande regionale geschiedschrijving. Ze benadrukt hoe zijn gedetailleerde onderzoek belangrijke lacunes in de lokale geschiedenis invult.

Het boek is beschikbaar in een eenmalige gelimiteerde oplage en verscheen eind oktober 2024. Mis deze unieke kans niet om een exemplaar te bemachtigen en de geschiedenis van Maas en Waal tot leven te brengen voor toekomstige generaties.

Voor meer informatie of om een exemplaar te bestellen:

Peter J. Fontijn | E: labora@planet.nl | T: 0653 313 187
Adres: Ticheldreef 102, 6651 SH Druten

Op het kerkhofje bij de dorpskerk van Horssen is niet veel van het funeraire verleden bewaard gebleven. Slechts drie zerken doorstonden de tand des tijds en de rest is verdwenen. Eén zerk is van het echtpaar Viëtor-Meijer. Hij was gepensioneerd kapitein en kwam uit een patriciaatsfamilie. De twee andere betreffen leden van de adellijke familie Bouwens van Horssen. Het meeste fraaie van deze twee is het graf van vader en dochter Bouwens van Horssen met het in steen uitgehouwen alliantiewapen Bouwens van Horssen-Gerbade, dat bovendien door een hekwerk omsloten is. De tweede zerk is bijna niet meer leesbaar en over de twee verdronken meisjes die hier begraven liggen, gaat dit verhaal.

In 1747 kwam het geslacht Bouwens door erfenis in het bezit van de heerlijkheid Horssen en ging zich vervolgens Bouwens van Horssen noemen. De eerste Bouwens uit de stamreeks kwam uit Maastricht en in latere generaties vestigde de familie zich in Amsterdam, waar zij als kooplieden in ijzer en later ook in geschut tot grote welstand kwam en tot de regentenklasse ging behoren. Van hun toenmalige welvaart en status getuigen nog steeds de bewaard gebleven 17e-eeuwse familieportretten door de schilder Ferdinand Bol.

Het vermogen en het bezit van Horssen droegen bij aan het aristocratiseringsproces van de familie en de nakomelingen werden uiteindelijk niet langer koopman, maar officier of burgemeester. Ook de huwelijken droegen hieraan bij en zo was er een huwelijk met een baron Du Tour en een Sirtema van Grovestins. In 1831 werd de status van de familie bevestigd door de verheffing in de Nederlandse adel van jonkheer Pieter Bouwens, heer van Horssen (1775-1843).

Jonkheer Pieter Bouwens van Horssen was lid van de Provinciale Staten van Gelderland en burgemeester en secretaris van Horssen. In 1810 huwde hij Maria Jacoba Gerbade (1784-1852), die een dochter was van een schepen en raad van ’s-Hertogenbosch. Er werden vijf kinderen op het kasteel Horssen geboren: drie zoons en twee dochters. De jongste in het gezin was freule Margaretha en in de lente van 1830 kwam zij samen met haar vriendinnetje Rebekka Henriëtte Thesingh, afkomstig uit het naburige Druten, op tragische wijze om: beide meisje verdronken. Op 3 april verscheen er in de Opregte Haarlemsche Courant de volgende annonce voor de beide meisjes:

“Op den 28sten Maart 1830, overleed te Horssen, door een zeer treffend ongeluk, MARGARETHA, jongste Dochter van den Heer PIETER BOUWENS van HORSSEN, Heer en Burgemeester der Heerlijkheid Horssen, en Vrouwe MARIA JACOBA GERBADE, in den ouderdom van 10 jaren en 8 maanden; – en REBEKKA HENRIëTTE THESINGH, oudste Dogter van den Heer Mr. EGBERT THESINGH, Controleur van ’s Rijks Belastingen te Druten, en wijlen Vrouwe HENRIëTTE PETRONILLE van der UPWICH, in den ouderdom van 9 jaren en 2 maanden.”

In 1900 stierf de familie Bouwens van Horssen uit. De familieportretten vererfden buiten de familie tot ze in 1957 aan de stichting Geldersche Kasteelen werden geschonken. Wat in Horssen aan de familie herinnert, is het huis Horssen, hun wapen op de herenbank in de kerk en twee graven op het kerkhof, waaronder een nauwelijks meer leesbare van een verdronken tienjarige freule en haar vriendinnetje van negen jaar.

Op vrijdag 22 november vond op huis Landfort de feestelijke boekpresentatie plaats van de Nationale gids Historische Buitenplaatsen, die geschreven werd door René W. Chr. Dessing, directeur Stichting Erfgoed Landfort, en Jan Holwerda. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan Diederik baron van Wassenaer, bestuursvoorzitter van Stichting Twickel.

Link naar bestelmogelijkheid:
https://www.uitgeverij-noord-holland.nl/erfgoed-noord-holland/nationale-gids-historische-buitenplaatsen/

In deze herziende nationale gids zijn maar liefst 545 Nederlandse historische buitenplaatsen in elf provincies opgenomen. Het zijn locaties waar kastelen en oude landhuizen met bijgebouwen in een veelal eeuwenoude onbedorven groene omgeving een fraai ensemble vormen. De bezoeker kan er verrassend vaak terecht. Soms is dat niet direct in of rond een particulier bewoond landhuis, maar wel in omringende bossen en het landelijke gebied. Dat wij hiervan in onze tijd nog volop kunnen genieten is mede te danken aan de Natuurschoonwet van 1928.

Deze per provincie ingedeelde gids biedt een handig overzicht waar je de buitenplaatsen kunt vinden. Kleine beschrijvingen verduidelijken en leggen uit, en er staan foto’s van de landhuizen bij. Ook staat er bij vele een website-adres voor aanvullende informatie.

Een deel van de historische buitenplaatsen is in gebruik als museum of is als horeca toegankelijk. Daarnaast bieden particuliere eigenaren tegenwoordig in toenemende mate vormen van gast­vrijheid aan, zoals bijvoorbeeld open tuinendagen, overnachtingsmogelijkheden, culturele activiteiten en/of rondleidingen. In ons land bezitten ook natuurorganisaties historische buitenplaatsen en die stellen ze vaak open voor bezoekers. Met deze gids zijn ze nu makkelijk te vinden.

 

Dankzij een zeer gewaardeerde tip werd AiN attent gemaakt op de veiling van een Nederlandse portret op een veiling in het buitenland. Volgens de online catalogus betreft het een portret door Johannes Mijtens van Katrin van Neuff, maar het familiewapen rechtsboven betreft het wapen Pauw. Link naar deze veiling: Johannes (Jan) Mijtens (1614 The Hague – 1670 ibi… | Paintings: bids

De familie Pauw is in 2018 binnen de Nederlandse adel uitgestorven met het overlijden van jonkvrouw Emilie Pauw van Wieldrecht (1920-2018), douairière jonkheer dr. Emile Gerbrand Elias (1914-1992).

Over de bijzondere portretverzameling van deze uitgestorven familie verscheen eerder dit jaar een geweldig boek, waarvoor binnenkort meer op AiN. Bent u nu al benieuwd? Kijk dan op https://geschiedenis-winkel.nl/p/de-portretverzameling-van-de-familie-pauw-van-wieldrecht/

Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL) organiseert samen met stichting Erfgoed Landfort vanuit Huis Landfort vier webinars getiteld ‘Hart voor de buitenplaats’ in aanwezigheid van een live-publiek van vrijwilligers. Het initiatief is de aftrap van de activiteiten van het nieuwe Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur, dat recent van start is gegaan als sKBL activiteit en op Huis Landfort zijn thuisbasis heeft.

Deze avonden worden vooral georganiseerd voor de duizenden vrijwilligers op historische buitenplaatsen zonder wiens inzet het behoud en exploitatie van de honderden KBL ondenkbaar zou zijn. De webinars bieden informatie en inspiratie aan deze belangrijke groep mensen door bij te dragen aan een bredere blik op buitenplaatsen in het algemeen. Ook andere  geïnteresseerden zijn natuurlijk welkom om deze uitzendingen te volgen. Het initiatief is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland / Achterhoek Toerisme, Fonds Sluyterman van Loo en het Cultuurfonds.

De webinars bestaan uit gesprekken met bevlogen experts die hun kennis, ervaring en inzichten delen met de kijker. Ze raken onderwerpen als: Wat maakt onze historische buitenplaatsen zo bijzonder? Wat hebben deze plekken hun bezoekers te bieden? Welke betekenis hebben ze voor onze gedeelde geschiedenis, en ons natuurbehoud? Waarom dienen ze bewaard te blijven, en hoe vind je daarbij de beste balans tussen conservering en maatschappelijke relevantie?

Op vier dinsdagavonden in september, oktober en november zullen vier verschillende gasten hierop ingaan. Dat doen ze ieder vanuit hun eigen perspectief: dat van een bestuurder van een provinciaal landschap, een kenner van historische interieurs, een tuinbaas en een eigenaar/beheerder. Aansluitend aan de gesprekken is er gelegenheid voor (online) vragen. De uitzendingen duren telkens 60 minuten en blijven digitaal beschikbaar op de website van sKBL.

Het programma van de reeks ziet er als volgt uit:

26 november, 20 uur:
Jemima de Brauwere, buitenplaats Zuylenstein, Leersum

De link naar de uitzending en nadere informatie vindt u op deze website: https://www.skbl.nl/webinarreeks-hart-voor-de-buitenplaats/

 

Op zondag 1 december loopt er een timed online veiling af bij Veilinghuis Peerdeman in Utrecht met kunst, antiek, design en sieraden, met. Tot de aangeboden kavels behoren ook een portret van Koning-Stadhouder Willem III en Stadhouder Willem V en echtgenote Wilhelmina Prinses van Pruisen. Lees het verhaal hierbij hieronder en kijk voor de online catalogi van Veilinghuis Peerdeman in Utrecht op Veilinghuis Peerdeman Utrecht – Online Catalogus

Lotnummer 1316 betreft een ovaal portret van Koning-Stadhouder Willem III, naar Godfrey Kneller (1646-1723). Het is een olieverf op doek uit circa 1700 en meet 72 × 58 cm. Het portret is omlijst door een rijk gestoken vergulde lijst.

Van Koning-Stadhouder Willem III zijn veel portretten bewaard gebleven en kenmerkend aan hem is altijd zijn krachtige, Romeinse neus. Dergelijke portretten werden vaak geschonken aan of besteld door leden uit zijn adellijke entourage. Tot op de dag van vandaag zijn vergelijkbare portretten van hem te vinden op kastelen als Amerongen en Middachten.

Het portret wordt getaxeerd op 7000-9000 euro. Veilingopbrengst: niet verkocht.

Lotnummer 354 betreft twee portretmedaillons: Stadhouder Willem V en echtgenote Wilhelmina Prinses van Pruisen. Ze dateren uit circa 1790. Wilhelmina van Pruisen is de geschiedenis in gegaan als een krachtige persoonlijkheid, die het opnam tegen de Patriotten. In 1787 werd zij door de Patriotten bij Goejanverwellesluis tegengehouden, toen zij wilde terugkeren naar Den Haag. Het werd gezien als een belediging en haar broer, Koning Willem Frederik II van Pruisen, kwam met een leger om genoegdoening te eisen en de orde te herstellen. Uiteindelijk wonnen de Patriotten het met de hulp van de Fransen in 1795 en moest het echtpaar het land ontvluchten.

Beide samen worden getaxeerd op 250-350 euro. Veilingopbrengst: 260 euro.

Benieuwd naar wat er verder geveild wordt bij Veilinghuis Peerdeman in Utrecht? Kijk dan in de online catalogus op Veilinghuis Peerdeman Utrecht – Online Catalogus

In het Vechtstreekmuseum naast huis Goudestein in Maarssen is t/m 31 januari de tentoonstelling ‘Verzamelliefde van rijke vrouwen in de 18e eeuw’ te zien. Voor deze gelegenheid is er een uniek object te zien, dat afkomstig uit de familie van de vroegere eigenaren en bewoners van Goudestein: de jonkheren Huydecoper.

Al eeuwenlang zijn kinderen en volwassenen gefascineerd door poppenhuizen. De Hollandse 17de en 18de-eeuwse poppenhuizen onderscheiden zich van de buitenlandse exemplaren door hun gedetailleerde en luxueuze uitvoering, hun verzorgde afwerking en hun zuivere verhoudingen. De werkelijkheid wordt zo natuurgetrouw mogelijk nagebootst. Deze kostbare uitvoering weerspiegelt een welvarende tijd. Een tijd waarin het Nederland, wat handel en nijverheid betreft, zeer goed ging. Hier profiteerden met name de Amsterdamse regenten, koop- en ambachtslieden van. Het is daarom niet vreemd dat alle poppenhuizen uit deze tijd in Amsterdam ontstaan zijn.

Voor meer informatie over het Vechtstreekmuseum en bezoekmogelijkheden (met een mogelijke rondleiding op huis Goudestein!) zie: https://www.vechtstreekmuseum.nl.

 

 

 

De Werkgroep Adelsgeschiedenis (www.adelsgeschiedenis.nl) is opgericht in 1993 en heeft als voornaamste doel het bevorderen van de beoefening van en de kennis over de geschiedenis van de (Nederlandse) adel. Dit doet de werkgroep door middel van het uitgeven van het Jaarboek Virtus en monografieën in de Reeks Adelsgeschiedenis. Daarnaast organiseert de werkgroep symposia om het contact tussen onderzoekers en belangstellenden te vergroten. Ook organiseert ze voor haar leden excursies en webinars.

Om het jaar wordt door de Stichting Werkgroep Adelsgeschiedenis, dankzij steun van het Professor van Winterfonds, de ‘Virtus Scriptieprijs voor Adelsgeschiedenis’ uitgereikt voor de beste (research)masterscriptie waarin een substantiële rol is weggelegd voor (een aspect van) de adelsgeschiedenis. De scripties zijn beoordeeld door de jury bestaande uit dr. Liesbeth Geevers (universiteit Lund (Zweden)) en dr. Gerrit Verhoeven (universiteit Antwerpen (Vlaanderen/België)).

Ook u kunt bij de feestelijke uitreiking van de prijs aanwezig zijn op donderdagavond 28 november op Kasteel Amerongen.

Programma

19.00 uur         Inloop met koffie en thee

19.30 uur         Welkom door dagvoorzitters Leo van Putten en Simone Nieuwenbroek

19.40 uur         Lodewijk Gerretsen, conservator Museum kasteel Amerongen

19.50 uur         Presentaties van de scripties door de drie finalisten Bas Lems, Bjorn Storm en Sieben Feys

20.30 uur         Uitreiking prijs door Ben Olde Meierink, voorzitter Werkgroep Adelsgeschiedenis

Aansluitend:     afsluitende borrel

Kasteel Amerongen is goed te bereiken met het openbaar vervoer (bus 50 vanaf Driebergen Zeist of Wageningen). Komt u met de auto, dan is er voldoende parkeergelegenheid in het dorp.

Aan deelname zijn geen kosten verbonden. Wilt u bij deze feestelijke avond aanwezig zijn, dan kunt u zich aanmelden via dit aanmeldformulier.

In verband met de temperatuur op het Kasteel is het raadzaam u warm te kleden.

Afgelopen vrijdag vond op Huis te Brecklenkamp in Twente de boekpresentatie plaats van het boek ‘Zeewezens van glas. De verdwenen ramen van het Huis te Brecklenkamp’, dat geschreven werd door Matthijs Wanrooij. Hij is de eigenaar van het huis en heeft zich samen met zijn echtgenote Gerrie Wanrooij-de Gelder ingespannen om huis en tuinen in oude luister te herstellen.

Op het huis bevonden zich ooit eeuwenoude glas in lood ramen. Ze werden in 1638 aan het Huis geschonken door stiftsjuffers van het klooster Wietmarschen in de graafschap Bentheim en bevatten de wapens van de volgende adellijke stifsjuffers: Aleida van Twickelo, Anna Maria Grubbe, Walburgh van Münster en Anna Elisabet van Althaus.

De ramen werden in 1882 voor een tentoonstelling uit het Huis verwijderd, en raakten nadien spoorloos. Tot ze 135 jaar later opdoken in twee kisten op de zolder van Twickel. Onderzoek wees uit dat het ging om glaskunst van het hoogste niveau. Na een restauratieproject van jaren zijn de ramen weer compleet en op hun oude plek teruggeplaatst.

Matthijs Wanrooij heeft nu een boek uitgegeven over deze vier 17e-eeuwse glas in loodramen van Stifsjuffers die in de tachtigjarige oorlog op Huis Breckelenkamp verbleven.

De Fürst zu Bentheim beschrijft dit in het Voorwoord als volgt:
“De ramen werden in 1638 door de dames van het klooster Wietmarschen aan het Huis geschonken als dank voor de bescherming die Everhard Bentinck van Breckelenkamp hen gaf tijdens de plundering van Wietmarschen door de Zweden. De ramen getuigen dus niet alleen van meesterlijk vakmanschap, maar ook van diepe dankbaarheid en waardering. Na een tentoonstelling in Zwolle verdwenen de ramen op mysterieuze wijze en doken pas 135 jaar later weer op. Deze raadselachtige geschiedenis voegt nog een boeiende dimensie toe aan de toch al rijke historie van deze kunstwerken.”

Matthijs Wanrooij heeft zich sindsdien hard ingespannen deze unieke ramen te laten terugkeren vanaf Twickel naar Breckelenkamp en deze te laten restaureren door glazenier Betty Bulthuis. De eerste drie werden in 2021 herplaatst, de laatste enkele weken geleden.

Het boek ‘Zeewezens van glas’ werd afgelopen vrijdag op het Huis Breckelenkamp  gepresenteerd. Het is te bestellen via deze link: https://nedersaksische-uitgeverij.nl/zeewezens-van-glas-2/

Benieuwd naar Huis Brecklenkamp? Kijk dan op https://breckelenkamp.nl

 

Van 18 t/m 22 november vindt er bij Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem een grote veiling plaats van boeken, prenten, kaarten, documenten, enz., waaronder een stamboom van de families De Famars en Soreau. Lees het verhaal hierbij hieronder en kijk voor de online catalogus van Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem op Auction 81, 18-22 Nov 2024

Lotnummer 81/2412 betreft een stamboom met familiewapens in pen en inkt, gouache en goudverf, op groot papieren blad, 54×75 cm. uit het eind van de 19e eeuw. Beide lijnen beginnen met de 17e-eeuwse Jacob de Famars/ Isaac Soreau en eindigen met Louise Constantin de Famars en lopen door tot aan de familie Testas. Verwante families zijn o.a. de adellijke familie Roëll en de families Blankenhagen, Testas en Brand Abbema.

Hierbij gevoegd is een ingekleurde gravure met 9 gelijke delen met wapenschilden van de baronnen en graven van de Nederlands-Zweedse familie De Geer.

Het wordt getaxeerd op 80-100 euro.

Benieuwd naar wat er verder bij Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem geveild wordt? Kijk dan in de online catalogus op Auction 81, 18-22 Nov 2024