Afb. 1. De Menkemaborg weerspiegeld in de grachten.
Van 1682 tot in 1902 was de Menkemaborg in het bezit van de Groninger jonkers Alberda van Menkema. Hun erfgenamen, de jonkheren Lewe van Nijenstein, schonken huis en landgoed aan het Groninger Museum, die het zó inrichtte dat het een zeer fraai beeld geeft van de leefstijl van de Groninger adel. Op de Menkemaborg wordt een compleet beeld getoond van het leven upstairs & downstairs en ook de tuinen zijn zonder meer de moeite waard. In 1927 werd de borg opengesteld en sindsdien is hier in de tuinen en in het huis het rijke leven van de Groninger landadel te zien. In de groene cultuur-toeristische gids kreeg de Menkemaborg zelfs twee Michelinsterren, wat betekent dat deze borg ‘Een omweg waard’ is.
Meer weten over bezoekmogelijkheden en activiteiten? Kijk dan op: www.menkemaborg.nl.
Afb. 2. De toilettafel in het slaapvertrek.
Afb. 3. De kamer van meneer op de Menkemaborg.
Afb. 4. De grote zaal met doorkijk naar de damessalon.
Afb. 1. Elsabe Kalsbeek née barones Schimmelpenninck van der Oije gaf tijdens haar afscheid als voorzitter van de stichting Museum Elburg een zeer interessante lezing over admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819) en zijn betrokkenheid bij het Nederlandse volkslied. Als lid van het 1e en 2e Kamerkoor nam zij deel aan een speciale uitvoering van het Wilhelmus bij het regeringsjubileum van H.M. Koningin Beatrix.
“Ik ga pas uit het bestuur, als er een opvolger is” en gisteren was het na vijftien jaar zover: Elsabe Kalsbeek née barones Schimmelpenninck van der Oije nam afscheid als voorzitter van stichting Museum Elburg.
Veel woorden van lof waren er voor haar en de nieuwe voorzitter, Peter van Beek, roemde haar kennis en historie, waarmee zij het geheugen en het geweten van het bestuur was. Wat haar kenmerkte vatte hij samen in: kennis, loyaliteit en persoonlijke betrokkenheid. Altijd waren er kaarten bij persoonlijke gebeurtenissen en haar boekjes, op titel en onderwerp uitgezocht, waren spreekwoordelijke cadeautjes, waar iedereen steeds weer op kon rekenen – net als de zelfgenaaide zakjes met gedroogde lavendel uit de Provence.
Onder leiding van Elsabe Kalsbeek veranderde het museum van oudheidkundige kamer met een stoffig imago in een volwaardig museum. Het onderkomen in het voormalige Agnietenklooster, werd vernieuwd en de museumzalen werden opnieuw ingericht. Als gast-conservator bij de Van Kinsbergen tentoonstelling was Elsabe nog meer betrokken en voor de opening was zij de avond ervoor nog druk bezig om het wassen beeld van admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen passend te kleden. Zij werd een terriër genoemd die zich vastbeet en zo is het nu na vier jaar gelukt om van de gemeente Elburg een depotruimte te krijgen. Bij het aanvragen van subsidies zei Elsabe altijd: zet mijn hele naam en titel er maar bij, want dat scheelt een heel stuk. Het zijn voor haar mooie jaren geweest in Museum Elburg, waarin zij het museum heeft zien opbloeien, maar het doorvoeren van noodzakelijke bezuinigingen was voor haar het zwaarst geweest, omdat dit betekende dat er afscheid genomen moest worden van medewerkers. Nu na vijftien jaar kan Elburg trots zijn op Museum Elburg en wie Elburg en het museum nog niet bezocht heeft, moet hier zeker een bezoek aan brengen. Voor meer informatie over het museum zie: https://www.museumelburg.nl/
Voor de genodigden gaf Elsabe Kalsbeek op deze bijeenkomst een lezing over admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen en zijn betrokkenheid bij het Nederlandse Volkslied. Hierover zal meer in ons komende magazine te lezen zijn. Helemaal afscheid nemen van het museum kan Elsabe Kalsbeek zelf nog niet en als er iets te doen valt met de collectie, dan neemt zij dit graag op zich, zo bood zij in haar afscheidstoespraak aan.
Elsabe Kalsbeek née barones Schimmelpenninck van der Oije (1941) is oud-lid van de Provinicale Staten van Overijssel en oud-lid van de 1e Kamer der Staten-Generaal (VVD). In het novembernummer van het digitaal magazine van de stichting Adel in Nederland een uitgebreid verslag in woord en beeld van deze bijeenkomst.
Afb. 2. Bloemen voor Elsabe Kalsbeek née barones Schimmelpenninck van der Oije namens de stichting Adel in Nederland (AiN) door John Töpfer. In 2019 schonk AiN drie portretten aan Museum Elburg, die o.a. door Elsabe Kalsbeek in ontvangst werden genomen (zie: Schenking Van Boecop portretten aan Museum Elburg – Adel in Nederland)
Afb. De familiewapens Van Voorst tot Voorst (links) en Des Tombe.
Magali Esther barones van Voorst tot Voorst, geboren Kopenhagen 20 oktober 2023, dochter van Reynier Jan baron van Voorst tot Voorst en Quirine Cornélie barones van Voorst tot Voorst née des Tombe.
De familie Des Tombe is opgenomen in het Blauwe Boekje van het Nederland’s Patriciaat.
Afb. 1. Michael Barnaart – nu nog in de Papestraat in Den Haag, maar binnenkort in Frankrijk.
DEN HAAG – Michael Barnaart (voluit jonkheer Michael Barnaart van Bergen) begint aan een spannend nieuw hoofdstuk. Hij verhuist met zijn modelabel naar Frankrijk. De boetiek in de Haagse Papestraat sluit op 23 december de deuren, maar de vernieuwde webshop blijft open.
“Na vijftien prachtige jaren in Den Haag is het tijd om mijn horizon te verbreden,” vertelt Michael Barnaart over zijn besluit om naar Frankrijk – het land van de mode – te gaan wonen en werken. “De stad heeft mij altijd ontzettend veel inspiratie geboden. Nu merk ik dat de schilderachtige Franse campagne een frisse wind door mijn ontwerpen doet waaien. Daar wil ik me graag op focussen om het beste uit mijzelf als designer te halen.”
Barnaarts ontwerptafel komt te staan in de torenkamer van het charmante petit château Le Piot in Fleurance, met uitzicht op het glooiende landschap van de Gascogne. En toch blijft de modeontwerper nauw verbonden met Nederland en de rest van de wereld. “Dit is geen afscheid, dit is een nieuw begin,” benadrukt hij. “Online winkelen heeft een enorme vlucht genomen; via internet bereik ik een steeds groter internationaal publiek.”
Daarom heeft Barnaart geïnvesteerd in de winkelervaring in zijn webshop. Behalve online is zijn werk ook verkrijgbaar bij museumshops in heel Nederland en op diverse Europese designbeurzen. Hiernaast richt hij zich op extra verkooppunten in Nederland en Frankrijk. “Zonder de boetiek ontstaat er bovendien meer ruimte voor mijn andere creatieve projecten, zoals bedrijfskleding- en illustratieopdrachten. Daar kijk ik enorm naar uit,” aldus Barnaart.
Natuurlijk zal hij de Papestraat ook missen. “De mooie gesprekken en bijzondere ervaringen met mijn klanten in de winkel koester ik,” vertelt de ontwerper. “Gelukkig maakt mijn man van http://www.lepiot.com gastvrije chambres d’hôtes, waar iedereen van harte is uitgenodigd. En wie weet, inspireert dit kleine kasteeltje me tot een collectie van behang en woontextiel. In elk geval hoop ik dat mijn klanten net zo uitkijken naar alles wat uit dit nieuwe hoofdstuk voortvloeit.”
Over Michael Barnaart Michael Barnaart werd bekend door zijn tricotontwerpen, die in (inter)nationale musea worden tentoongesteld. De afgelopen jaren heeft Barnaart zijn werkterrein verbreed met innovatieve stoffen, accessoires en samenwerkingsprojecten. Zijn werk, in kleine oplages en met aandacht voor het milieu geproduceerd, kenmerkt zich door de toegankelijkheid, heldere vormgeving, geraffineerde kleuren en unieke grafische dessins.
In het verleden waren er vele adellijke burgemeesters, maar anno 2023 wordt dit ambt nog maar door één adellijke burgemeester bekleed: jonkheer Mark Röell (1965). Mark Röell is sinds 2011 burgemeester van Baarn. In de serie De Burgemeester op YouTube werd hij een dag lang gevolgd in zijn werkzaamheden.
Afb. 1.Het familiewapen Van Rijckevorsel van Kessel.
Jonkheer Coen Philip Alexander van Rijckevorsel van Kessel, geboren ’s-Gravenhage 11 oktober 2023, zoon van jonkheer Paul Edouard Marie van Rijckevorsel van Kessel en Daphne te Slaa.
Céline Florence Elisabeth de Mahieu, geboren Amsterdam 14 oktober 2023, dochter van Écuyer Édouard Etienne Angel Marie-Ghislain de Mahieu en Émilie Florence Michèle van Panthaleon barones van Eck.
De familie De Mahieu behoort tot de Belgische adel en ‘écuyer’ is gelijk aan het Nederlandse predikaat jonkheer.
Afb. 1. Dit jaar waren er veel inzendingen voor de Ithakaprijs en het Ithakastipendium. Hier de genomineerden en de inzenders voor het stipendium. Op de achterste rij de jury met v.l.n.r. René Dessing, Juliette Jonker-Duynstee, Paul Schnabel, Marcel van Ool en Yme Kuiper
Gisteren vond op landgoed Vanenburg in Putten voor de 9e keer de uitreiking van de Ithakaprijs en het Ithakastipendium plaats van de stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL). Aan beide is een bedrag van 5000 euro verbonden, waarmee dit de belangrijkste zijn op het gebied van kastelen, buitenplaatsen en landgoederen.
Hieronder een filmpje met de bekendmaking van de winnaar van de Ithakaprijs 2023 door juryvoorzitter Paul Schnabel.
Dr. Renger de Bruin: ‘Adel en Ridderschap in Utrecht’
De Ithakaprijs is een prijs voor de beste publicatie op het gebied van onderzoek naar historische buitenplaatsen, kastelen en landgoederen. Dit jaar waren er acht genomineerden (voor een overzicht zie: https://www.skbl.nl/genomineerden-ithakaprijs-2023-bekend/). De jury roemde het boek om zijn omvattend overzicht van 1000 jaar geschiedenis van de elite in Utrecht. Het werd heel wetenschappelijk en een standaardwerk in zijn soort genoemd.
Renger de Bruin vertelde in zijn dankwoord dat hij de nominatie al een hele grote eer had gevonden en hij vond de overige genomineerde boeken ook van sterke kwaliteit. Hij werkte zes jaar aan dit boek en het boek laat een breed beeld zien van de Utrechtse adel. Het toont ook de zwarte bladzijden van de geschiedenis, zoals slavernij en collaboratie, maar laat ook het nagelaten erfgoed van de adel in Utrecht zien met hun kastelen, buitenplaatsen, portretten en tuinen. Het onderzoek was voor hem een fantastisch traject en hij dankte de jury, maar ook de Ridderschap van Utrecht, die dit boek mogelijk had gemaakt. Speciale dank was er voor Coen baron Schimmelpenninck van der Oije, die voor hem een belangrijke gesprekspartner was tijdens de totstandkoming, en zijn echtgenote, die hem veel moest missen, terwijl hij aan het werk was op zijn studeerkamer.
Afb. 2. Links juryvoorzitter Paul Schnabel met in zijn handen het winnende boek en rechts dr. Renger de Bruin, auteur van ‘Adel en Ridderschap in Utrecht.
Maartje Duin: onderzoeksproject ‘Mina & Mevrouw’
Het Ithakastipendium is een stipendium van 5000 euro voor onderzoekers, die op uiteenlopende studiegronden onderzoek willen verrichten naar kastelen, buitenplaatsen en landgoederen. Voorwaarde is dat het onderzoek gepubliceerd gaat worden.
Afb. 3. Maartje van Duin ontving het Ithakastipendium uit handen van jurysecretaris René Dessing.
De overgrootmoeder van Maartje Duin was Helena Maria gravin van Lynden née jonkvrouwe Calkoen (1886-1986), die op kasteel Ter Hooge woonde. Maartje Duin is bezig met een podcastserie over haar overgrootmoeder en Mina, die als dienstmeisje in 1937 in dienst trad op Ter Hooge in Middelburg. Mina was een mythe in de familie en Maartje doet onderzoek naar wat er waar is van deze verhalen. Het is een onderzoek naar klassen, keuzes en ongelijkheid. Haar overgrootmoeder hield vanaf haar 13e jaar tot kort voor haar 100ste verjaardag dagelijks een dagboek bij. Kenners noemen dit het meest omvangrijke dagboek dat er in Nederland bestaat. Maartje Duin heeft voor het lezen en het verwerken van de informatie haar familieleden ingeschakeld, omdat het om zo ongelooflijk veel informatie gaat. De vrouwbeelden van Mina en Mevrouw werkten generaties lang door en zij is erg blij met dit stipendium omdat dit verhaal nu de aandacht krijgt die het verdient.
Afb. 4. Landgoed Vanenburg in Putten, de sfeervolle locatie voor de 9e uitreiking van de Ithakaprijs en het Ithakastipendium.
Afb. Vijf toekomstige monarchen verenigd op een foto ter gelegenheid van de 18e verjaardag van Prins Christian van Denemarken. Prins Christian draag hier voor het eerst op een foto de Deense Orde van de Olifant, de hoogste orde in Denemarken, die al sinds de 15e eeuw bestaat. Het olifantje aan het ordelint is eerder gedragen door wijlen zijn grootvader Prins Henrik van Denemarken. Foto: Keld Navntoft, Kongehuset / Det danske kongehusZondag 15 oktober jl. werd er een galadiner door H.M. Koningin Margrethe van Denemarken gegeven op Paleis Christianborg ter ere van haar kleinzoon Prins Christian van Denemarken. Hij zal D.V. in de toekomst, na zijn vader, opvolgen als Koning Christian XI van Denemarken.
Ter gelegenheid hiervan werd bijgevoegde foto gemaakt, die traditie en continuïteit laat zien en waarop de toekomstige monarchen van vijf landen staan: v.l.n.r. Prinses Estelle van Zweden, Hertogin van Östergötland, Prinses Ingrid Alexandra van Noorwegen, Prins Christian van Denemarken, Prinses Catharina-Amalia der Nederlanden, Prinses van Oranje, en Prinses Elisabeth van België, Hertogin van Brabant.
Afb. 2. Er zijn niet veel Nederlanders die de Orde van de Olifant in de loop der eeuwen hebben gekregen. Z.M. de Koning en H.M. Koningin Máxima zijn de meeste recente. Godard Adriaan Baron van Reede, heer van Amerongen, (1621-1691) ontving in de 17e eeuw deze hoogste Deense orde als extraordinaris ambassadeur in de jaren 1655-1657 in Denemarken en liet deze afbeelden op het plafond in de hal van kasteel Amerongen onder het alliantiewapen van hem en zijn echtgenote Margareta Turnor (1613-1700). Ook hun zoon Godard Baron van Reede, 1e Graaf van Athlone, heer van Amerongen, (1644-1703), kreeg deze orde en hij liet hem afbeelden onder het alliantiewapen van hem en zijn echtgenote Ursuala Philippota van Raesfelt, vrouwe van Middachten (1643-1721) in de voorgevel van kasteel Middachen.
Afb. 1. De eetzaal op Slot Zuylen met een fraai gedekte tafel en een indrukwekkende reeks voorouderportretten van de familie Van Tuyll van Serooskerken.
Slot Zuylen in Oud-Zuilen nabij Utrecht is zo’n kasteel waar je steeds weer terugkeert, omdat er zoveel te zien valt en… omdat er iedere keer weer mooie en goede tentoonstellingen georganiseerd worden, die steeds de moeite meer dan waard zijn om dit kasteel te bezoeken! Afgelopen vrijdag vond de officiële opening plaats van ‘Met Van Tuyll Aan Tafel’ door niemand minder dan Janny van der Heijden. Deze zeer sympathieke presentatrice en schrijfster over eten had net daarvoor de opnames van Heel Holland Bakt verlaten en verzekerde de aanwezigen dat er die avond nog volop gebakken werd door de deelnemers!
Afb. 3. De directeur-conservator van Slot Zuylen, Willem te Slaa, heette in de Gobelinzaal de aanwezigen welkom en vertelde o.a. over de vele bijzondere bruiklenen uit familiebezit, die op deze tentoonstelling te zien zijn.
Het welkomstwoord was door Willem te Slaa, de directeur-conservator. Hij vertelde de aanwezigen hoe deze tentoonstelling anders was dan andere op Slot Zuylen: er was geen tentoonstelling ingericht in een afgesloten ruimte, maar het hele kasteel werd gebruikt om het verhaal te vertellen over het dineren en ontvangen in de 18e, 19e en 20ste eeuw. Het leek even wat makkelijker hierdoor te worden met het opbouwen, maar in de praktijk betekende het poetsen van het zilver zóveel werk, dat iedereen respect kreeg voor het werk dat het personeel in het verleden voor de grote diners moest verrichten!
Willem te Slaa had eigenlijk reclame willen maken voor een nieuwe activiteit: dineren op Slot Zuylen. In november worden er twee diners georganiseerd met personeel in livrei, een menu op basis van originele recepten van de kok van Slot Zuylen, vier gangen, bijzondere wijnen en nog veel meer. Alsof je even zelf bewoner bent van het kasteel. Maar… beiden zijn inmiddels helemaal volgeboekt. Wie deze tentoonstelling bezoekt, kan alleen maar hopen op een vervolg, want aan tafel in stijl op deze sfeervolle locatie moet een unieke ervaring zijn!
Afb. 4. Op deze tentoonstelling is niet alleen heel veel moois te zien, maar wordt ook uitleg gegeven over de verschillende manieren van tafeldekken. Ook bijzondere verhalen worden verteld, zoals over het Van Tuyll zilver dat op het Witte Huis in Washington nog steeds door de Amerikaanse presidenten wordt gebruikt.
Speciale dank was er voor de gulle sponsoren van deze tentoonstelling en de genereuze bruikleengevers. Deze laatsten zorgden er voor dat veel voor deze tentoonstelling terugkeerde op Slot Zuylen wat hier eens bij de familie Van Tuyll van Serooskerken op tafel stond te pronken. Veel lof, was er ook voor Fernande Hora Siccama née des Tombe, echtgenote van jonkheer Frans Hora Siccama, die met haar zijden bloemstukken een begrip is in Nederland en op Slot Zuylen veel vazen van nieuwe kleurenpracht heeft voorzien.
Afb. 5. Kleurrijke zijden bloemstukken zijn overal in het kasteel te zien. Ze zijn gemaakt door Fernande Hora Siccama née des Tombe, die als geen ander zijden bloemensfeer weet te creëren.
Hierna kreeg Janny van der Heijden het woord en zij nam op welsprekende wijze de aanwezigen in vogelvlucht mee door de culinaire geschiedenis. Zij beschreef een grotendeels verloren gegane rijke eetcultuur, waarbij juist op kastelen als Slot Zuylen alles uit de kast en kas op tafel kwam om mee te pronken: hier kon je uit eigen moestuin pronken met het beste fruit en de meest verse producten. Hier dekte je je tafel met het mooiste porselein, glaswerk en zilver om indruk te maken en je status te tonen. Deze rijke cultuur ging uiteindelijk verloren door de komst van Huishoudscholen, waar geleerd werd hoe je zo zuinig mogelijk kon koken. De stamper deed zijn intrede in de Nederlandse keuken en men maakte stamppotten in plaats van verfijnde gerechten. Met het luiden van de etensbel – vroeger gebruikt om het personeel voor de koffie, lunch en de warme maaltijd bijeen te krijgen – werd de tentoonstelling door haar geopend verklaard.
Kijk en luister hieronder de openingstoespraak van Janny van der Heijden terug!
Voor de genodigden begon toen de ontdekkingstocht door Slot Zuylen, waar op vele plekken informatie werd getoond en gegeven over tafelgewoontes en de rijke tafelcultuur bij de familie Van Tuyll van Serooskerken.
Ook benieuwd naar deze tentoonstelling en wilt u zelf op ontdekkingstocht door Slot Zuylen om de tafelgewoontes en de rijke tafelcultuur van de baronnen Van Tuyll van Serooskerken te zien? Kijk dan voor informatie en bezoekmogelijkheden op de website van Slot Zuylen https://slotzuylen.nl/
Afb. 6. Op de voorgrond: Lucile barones van Tull van Serooskerken, Beschermvrouwe van Stichting Slot Zuylen, die zich al vele jaren inzet voor het voortbestaan van Slot Zuylen en die, mede daarom, benoemd werd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Achter haar v.l.n.r. Reinout baron van Tuyll van Serooskerken (lid van de Raad van Toezicht), Willem baron van Tuyll van Serooskerken, Hans baron van Tuyll van Serooskerken (lid van de Raad van Toezicht) en Thijs baron van Tuyll van Serooskerken. Zij kwamen als kind al op Slot Zuylen en voelen zich nog steeds verbonden met dit belangrijke familie-erfgoed.Afb. 7. Drie van de vijf leden van de Raad van Toezicht: v.l.n.r. Pieter de Groene (secretaris), Joyce Sylvester (voorzitter) en Reinout baron van Tuyll van Serooskerken.Afb. 8. Op deze tentoonstelling ook aandacht voor het leven downstairs en het vele werk dat het personeel moest verrichten voor de grote diners. Hier een hoekje in de keuken, waar het personeel pauzeerde.Afb. 9. Veel fraai porselein valt er op Slot Zuylen te bewonderen, waaronder deze bijzondere kop en schotel.Afb. 10. Het sprookjesachtig verlichte Slot Zuylen, waar Belle van Zuylen eens woonde en dat tot 1951 door haar familie, de baronnen Van Tuyll van Serooskerken bewoond werd. In 1952 werd het in een stichting ondergebracht. Sindsdien is het opengesteld voor bezoekers.
In 1985 maakte de Amerikaanse filmregisseur, auteur en kunstenaar Andy Warhol de serie ‘Reigning Queens’, waarin hij de toenmalige vier regerende koninginnen vereeuwigde: Koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk, Koningin Margrethe II van Denemarken, Koningin Ntombi Twala van Swaziland en Koningin Beatrix der Nederlanden.
“Too much royal, too less Warhol…”
Van deze serie werd een speciale Royal Edition in een gelimiteerde uitgave van dertig stuks gemaakt, waarbij diamantstof op de natte, net gedrukte portretten werd aangebracht, wat voor een sprankelend effect zorgde. Koningin Beatrix was kritisch bij het aanschouwen van haar eigen beeltenis en zou de opmerking “Too much royal, too less Warhol” gemaakt hebben.
Bij het Venduehuis worden nu vier exemplaren uit deze serie geveild (en stiekem vinden wij die van Koningin Beatrix natuurlijk de mooiste!).
Lot 48: Andy Warhol (1928-1987), Queen Ntombi Twala of Swaziland, from te series ‘Reigning Queens’ wordt getaxeerd op 12.000-16.000 euro.
Lot 49: Andy Warhol (1928-1987), Queen Beatrix of The Netherlands, from te series ‘Reigning Queens’ wordt getaxeerd op 40.000-60.000 euro
Lot 50: Andy Warhol (1928-1987), Queen Elizabeth of the United Kingdom, from te series ‘Reigning Queens’ wordt getaxeerd op 250.000-350.000 euro
Lot 51: Andy Warhol (1928-1987), Queen Margrethe II of Denmark, from te series ‘Reigning Queens’ wordt getaxeerd op 30.000-40.000 euro
