Gisteren vond in Het Bornhof in Zutphen de boekpresentatie plaats van een uniek boek over het Zutphens dialect: ‘Zutphens: klip en kläör’, door Gerrie Willemsen-Häövelink, Gerrit Bril en Lex Schaars. De stichting Adel in Nederland werd uitgenodigd vanwege de medewerking met een foto van L.A.F.H. baron van Heeckeren van Waliën (1817-1889), die in 1859 aan de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde in Leiden een ‘Proeve van eene vertaling van het Evangelie van Johannes in het plat-Zutphensch’ stuurde. Hoewel deze vertaling niet in het Zutphens was, maar in de Achterhoekse streektaal van de omgeving van Zutphen, is deze toch van belang geweest voor dit boek, omdat er opmerkingen in staan die over het dialect van de stad gaan.
Het eerste exemplaar werd door Femia Siero, directeur Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, overhandigd aan de heer Wimar Jaeger, waarnemend burgemeester van Zutphen. Diens vader was ‘Zutphenees’, maar had zijn kinderen bewust met ABN taalgebruik opgevoed. Wimar Jaeger vindt dat nu een gemis, want… “als er iets is waar je je samen mee verbonden voelt, dan is dat je eigen taal.” Hij hoopte in de toekomst gewapend met dit woordenboek nog heel vaak woorden uit het Zutphens dialect te kunnen gebruiken bij gelegenheden.
Het boek bevat naast een woordenboekgedeelte ook verhalen en is rijk geïllustreerd. Er is door de drie auteurs vanaf 1980 jarenlang aan gewerkt, waarbij de basis de vragenlijsten waren, die door vrijwilligers in de periode 1980-2009 zijn ingevuld. Aan deze zeer gewaardeerde vrijwilligers is het boek dan ook opgedragen, omdat zij hebben vastgelegd, wat anders verloren gegaan zou zijn.
Auteur Gerrie Willemsen- Häövelink vertelde vervolgens in het Zutphens haar jeugdherinneringen, die voor de aanwezigen het Zutphens verleden deed herleven en op veel herkenning kon rekenen.
Ook auteur Lex Schaars kreeg het woord en benadrukte hoe het Zutphens door de eeuwen heen geroemd werd om het taalgebruik. Al in 1654 schreef “de Arnhemmer Arend van Slichtenhorst: “De burghery is beleefd en spraekzaam” en in 1772 schreef de Amsterdammer Pieter Jan Entrop: “De Stad van Zutphen is … ook wel voorzien van Inwoonders, die beleeft, spraakzaam en aangenaam in de verkeeringe zyn.” Professor Johan Winkler formuleerde het in 1874 zo: “De zutfensche tongval klinkt aangenamer en is vloeiender, minder hard dan het echte achterhoeksch; dit klinkt min of meer boersch en grof, het zutphens netter en gekuischter.” Eeuwenlang was de stad Zutphen een belangrijk bestuurscentrum, waar de adel uit de omtrek hun voorname stadshuizen had en dit zal zeker van invloed zijn geweest. De al eerder genoemde baron Van Heeckeren van Waliën vond dan ook dat de Zutphen voorop liep en zich in de taalontwikkeling eerder aanpaste dan de omgeving.
Link naar het (gratis!) bestellen van ‘Zutphens: klip en kläör’, dat u als e-book bestelt, waarna u de pdf in uw mailbox ontvangt https://www.achterhoekseboeken.nl/alle-boeken/1298-zutphens-klip-en-klaeoer-digitaal.html
