Op 26 september 2022 was het een feestelijke dag voor jonkheer Frans Lauta van Aijsma. Op die dag heeft de directeur-generaal Openbaar Bestuur en Democratische Rechtsstaat van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties drs. J. Schipper-Spanninga het adelsdiploma aan de genobiliteerde uitgereikt tijdens een bijeenkomst bij de Hoge Raad van Adel. Hij werd daarbij erkend tot de Nederlandse adel te behoren.
De voorgeschiedenis was al in kleine kring bekend. Het begon allemaal in Schettens, een dorp onder Bolsward. Daar bevond zich een prachtige helm uit de zestiende eeuw, en onder in een grafkelder lagen ook de beenderen van enige Friese adellijke krijgslieden uit de zelfde tijd, onder wie die van de kolonel Schelte van Aysma (1578 – 1637). Deze beenderen zijn op 23 mei 2018 onder grote belangstelling bijgezet in de kerk van Schettens. Maar voordat dit kon gebeuren, moest eerst de identiteit worden vastgesteld van de overleden krijgslieden. En daarbij leidde het spoor naar Frans Lauta van Aijsma (1945-). Frans heeft op verzoek DNA afgestaan en na wetenschappelijk onderzoek in het laboratorium in Leiden werd onomstotelijk vastgesteld, dat hij een rechtstreekse voorvader deelt met Schelte van Aysma. En hij was ook de enige nog levende mannelijke telg van deze familie.
En dit leidde vanzelf tot de wens van Frans om evenals zijn vroegere verwanten in de Nederlandse adel te worden erkend. Zijn vriend André Buwalda, geboren en woonachtig in Schettens, had zich al jarenlang bezig gehouden met de genealogie van het geslacht Lauta van Aijsma, (sinds 1853 gespeld met Aij, voordien met Ay) en hij was hem hierbij behulpzaam.
Op 10 augustus 2021 richtte de 76 jaar oude Frans Lauta van Aijsma het verzoek aan Zijne Majesteit de Koning om samen met zijn enige dochter Miranda in de Nederlandse adel te worden erkend, waarbij hij erop wees, dat drie halfbroers van zijn voorvader Mathias Lauta van Aijsma (1808 – 1872) al in 1825 waren erkend. Die tak was in 1898 uitgestorven.
De Hoge Raad van Adel bracht al op 18 november 2021 advies uit aan het ministerie. Dit advies was kort en duidelijk: Frans voldeed aan de wettelijke vereisten om te worden erkend in de Nederlandse adel, omdat hij behoorde tot een geslacht, dat al voor 1795 behoorde tot de inheemse Nederlandse adel. En op 8 maart 2022 werd het Koninklijk Besluit ondertekend, waarbij de adeldom van Frans daadwerkelijk werd erkend, onder het gebruikelijke voorbehoud, dat eerst inschrijving van het adelsdiploma bij de Hoge Raad van Adel moest plaatsvinden. En dat is dan nu op feestelijke wijze gebeurd.
Toch was dit op het ministerie vervaardigde besluit in zoverre bijzonder, dat hierbij geen eisen van welstand aan de betrokkene en van zijn voorouders werden gesteld. In een geschrift uit 1949 merkte mr. W.J.J.C. Bijleveld nog op, dat de niet – geadelde tak Lauta van Aijsma ‘maatschappelijk vervallen’ zou zijn. Dat valt overigens nog te bezien, want nog in het begin van de twintigste eeuw trouwde een jongedame Lauta van Aijsma met een telg uit het patriciërsgeslacht van Eldik Thieme, en op dit moment zijn er nog vrouwelijke telgen van de familie, die zich verdienstelijk hebben gemaakt en nog maken voor de wetenschap. Maar inderdaad, Frans is een eenvoudige AOW-er en, naar hij zelf zegt, oud – fabrieksarbeider en op dit moment vrijwilliger in de mantelzorg. En hij woont in een huurflat. Hij bezit geen kasteel, zelfs geen auto en hij leeft sober.
Enige jaren geleden, in 2014, werd een soortgelijk verzoek tot erkenning in de adeldom nog afgewezen. De betrokkene had zijn afstamming van de vijftiende eeuwse graven van Limburg – Broich bewezen en zijn voorvaderen werden nog in de achttiende eeuw als jonker aangeduid, maar het ministerie was van oordeel, dat zij op grond van de door hen uitgeoefende beroepen destijds niet meer tot de adel werden gerekend. Afstamming betekent dus niet alles, althans volgens het ministerie.
Maar erkend kan worden dat het in het geval van Frans Lauta van Aijsma eenvoudiger lag, omdat de halfbroers van zijn voorvader Mathias in 1825 in elk geval wel tot de adel werden gerekend. Deze halfbroers vervulden in die tijd de functies van rentmeester der domeinen in Noord – Brabant, landbouwer en ambtenaar bij de domeinen en het amortisatiesyndicaat. Terecht vond het ministerie het niet nodig om verder onderzoek te doen naar de maatschappelijke positie van de toenmalige voorvader van Frans, de jongere halfbroer Mathias.
Hoe dit ook zij: Voor Frans en zijn dochter Miranda was het een bijzondere dag, waarop hij tijdens zijn bezoek aan de Hoge Raad van Adel zijn diploma in ontvangst mocht nemen.
Jonkheer mr. Dolph Boddaert
Bergen 26 september 2022
Meer weten en zien over deze bijzondere gelegenheid? Kijk dan op de website van de Hoge Raad van Adel: https://www.hogeraadvanadel.nl/actueel/nieuws/2022/09/27/adelsdiploma-voor-jonkheer-frans-lauta-van-aijsma
Benieuwd naar de kerk in Schettens, de grafkelder aldaar en de mogelijkheid om in deze kerk te overnachten? Kijk dan op: https://kerkovernachting.nl/
