Huis Landfort: de wedergeboorte van de Nederlandse buitenplaats

Afb. 1. René Dessing, directeur stichting Erfgoed Landfort, en partner Wim Dröge, beheerder van de collectie, ontvingen van de stichting Adel in Nederland uit handen van John Töpfer, directeur AiN, een antiek fotolijstje met een foto van freule Nora van Rappard (1904-1984) met haar moeder Maria Catharina Frederika van Rappard née van Welderen barones Rengers (1874-1931). Van freule Nora van Rappard is op Landfort een zeer fraai geschilderd jeugdportret te bewonderen. Foto met hartelijke dank aan Hans Hampsink.

Gisteren was het zover: na vijf jaar restaureren was de eerste grote publieksopening op Open Monumentendag en ruim 1200 bezoekers kregen de gelegenheid om op Landfort het huis, het befaamde Zocher park en het koetshuis met moes- en bloemtuinen in al hun hernieuwde pracht te aanschouwen.

Een historisch moment, deze dag, voor allereerst de genereuze schenkers achter dit grootse project, maar ook voor René Dessing, directeur stichting Erfgoed Landfort, en partner Wim Dröge, beheerder van de collectie, onder wiens beider bezielende leiding al dit fraais tot stand is gebracht. Maar zeker ook voor de andere medewerkers, de professionals die de afgelopen jaren met hun verschillende specialisaties hebben meegewerkt en de vele vrijwilligers. Eigenlijk een historische dag voor Nederland, want hier op Landfort kunt u zien wat eens vanzelfsprekend was, maar nu bijna verdwenen is: de Nederlandse buitenplaatsencultuur in al haar glorie.

Afb. 2. De elegante achtergevel van huis Landfort met licht gebogen zijvleugels in hernieuwde pracht.

Ooit moeten er zo’n zesduizend buitenplaatsen, variërend in grootte, in Nederland zijn geweest, waar men zich terugtrok uit het stadse gewoel en de stedelijke zomerse stank uit de grachten om te genieten van de geneugten van het verblijf op het platteland in een representatief huis, omgeven door lommerrijke lanen en vorstelijk aangelegde tuinen. Hier vermaakte men zich en werd er getuinierd, gewandeld en gestudeerd. Men ontving gasten en liet zien dat men ontwikkeld was en beschikte over kennis en een goede smaak in huis en tuinen.

Afb. 3. De unieke duiventoren op Landfort.

Van deze buitenplaatsen zijn er nu nog maar ongeveer 600 over en ook Landfort was er bijna niet meer geweest door grote schade in de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog stegen ook nog eens de kosten voor de instandhouding en verdween steeds meer van de pracht die er eens was. Landfort kent een lange reeks van verschillende families die het eens bezaten en de familie Luyken bezat het sinds 1823, maar moest uiteindelijk in 1970 noodgedwongen tot verkoop overgaan.

Landfort is een lieu de mémoire, een plek waar herinneringen aan het rijke buitenplaats verleden binnen en buiten aanschouwd kunnen worden. Buitenplaatsen behoren vaak tot het collectieve geheugen van niet alleen de eigenaarsfamilie, maar ook van de vele personeelsleden die er eens werkten en de mensen die in de nabijheid woonden. Hun nakomelingen kunnen nog steeds verhalen van toen vertellen over de hoogtijdagen die zich daar afspeelden, maar ook over verdriet en een enkele keer schande. Men voelde (en voelt!) zich er mee verbonden met trots. Maar Landfort is zeker geen dood museum waar alleen de Luykens worden herinnerd. Uit vele buitenplaatsen uit heel Nederland zijn schenkingen gedaan en bruiklenen gegeven: van authentieke terracotta bloempotten tot planten, meubelen, antieke kachels, porselein en schilderijen. Daarnaast zijn er ook bijzondere stukken aangekocht, zoals fraaie kristallen kroonluchters uit een kasteel en een monumentaal schilderij dat eens op kasteel Enghuizen hing. Dit alles maakt Landfort niet tot een herboren buitenplaats, maar tot de herboren Néderlandse buitenplaats, waar men kan aanschouwen hoe het eens in heel Nederland moet zijn geweest.

Afb. 4. De parkaanleg is door de vermaarde 19de-eeuwse landschapsarchitect Johan David Zocher jr. ontworpen en nodigt uit om te verpozen en te mijmeren over al het mooie dat Landfort te bieden heeft.

Eén van de schilderijen op Landfort betreft een zeer fraai portret van freule Nora van Rappard (1904-1984). Hoewel zij opgroeide in ’s-Gravenhage en haar vader adjudant i.b.d. was van H.M. Koningin Wilhelmina, toch was ook haar wereld verbonden met buitenplaatsen: haar grootouders bewoonden huis Oolde en hier verbleef zij vaak als logé. Haar portret, door Albert Roelofs, lijkt hier misschien zelfs geschilderd te zijn. Nora beschikte over een fraaie stem en kreeg zangles in Parijs en Wenen. Daarna trad zij als concertzangeres in Europa en ook daarbuiten op en kreeg veel waardering. Het bracht haar ook in Ned.-Indië, waar zij werd overvallen door het uitbreken van de Japanse bezetting. Door een verstandshuwelijk met een zestien jaar jongere stuurman bij de koopvaardij mocht zij meevaren en kwam uiteindelijk in New York terecht. Na drie jaar werd dit huwelijk ontbonden en bleef zij hier nog een aantal jaren wonen en optreden, tot zij zich in Parijs vestigde, waar zij als vertaalster werkzaam was. In 1984 overleed zij hier op negenzeventigjarige leeftijd en toen bleek hoezeer zij steeds met Huis Oolde in herinnering verbonden was gebleven, want zij werd bijgezet in het familiegraf nabij de buitenplaats waar zij in haar jeugdjaren veel verbleef.

In één van de komende magazines van de stichting Adel in Nederland zal haar uitgebreide levensverhaal komen te staan met (hopelijk) ook dagboekfragmenten van haar en een overzicht van de buitenplaatsen waarmee zij door afkomst en familierelaties verbonden was.

Op Open Monumentendag was ook de stichting Adel in Nederland vertegenwoordigd op Landfort en bood daar René Dessing en Wim Dröge een foto in een passend antiek lijstje aan van een nog jonge freule Nora van Rappard samen met haar moeder Maria Catharina Frederika van Rappard née van Welderen barones Rengers (1874-1931). Het zal nu geplaatst worden nabij haar geschilderd portret en zo onderdeel worden van het verhaal van de Nederlandse buitenplaatsencultuur.

Ook benieuwd naar Landfort? Kijk dan op https://www.erfgoedlandfort.nl

Afb. 5. Landfort opende gastvrij haar deuren op Open Monumentendag en is een bezoek zondermeer waard!

Zaterdag 10 sept. Open Monumentendag: bezoek de Hoge Raad van Adel!

Zaterdag  10 september opent de Hoge Raad van Adel zijn deuren tijdens de Open Monumentendag 2022. Bezoekers krijgen die dag de gelegenheid om het interieur van het pand aan de Nassaulaan 2-b in Den Haag te bewonderen en het een en ander te horen over de geschiedenis, taken en werkzaamheden van de Raad. Ook zullen enkele bijzondere stukken worden geëxposeerd.

De Hoge Raad van Adel is gevestigd in een pand dat deel uit maakt van een complex van vier herenhuizen. Het huizenblok is in 1897 in neo-renaissancestijl gebouwd naar een ontwerp van de architect Pieter Lammens (1852-1930). Het interieur van het pand van de Raad is in de eerste helft van 2020 ingrijpend gerenoveerd en in oude luister hersteld. Daarbij werden ook de hout- en marmerimitaties weer aangebracht, die aan het licht kwamen tijdens kleurenonderzoek door restauratoren in opleiding van de Universiteit van Amsterdam.

Het huizenblok ligt naast het legendarische stenen bruggetje op de hoek van de Mauritskade en de Nassaulaan. Het bruggetje en zeer waarschijnlijk ook het pand van de Hoge Raad van Adel worden beschreven in de beroemde roman Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan uit 1906 van de schrijver Louis Couperus (1863-1923).

Medewerkers van de secretarie verzorgen op zaterdag 10 september om 10.30, 13.30 en 15.30 uur rondleidingen voor groepjes van maximaal tien deelnemers. Vooraf aanmelden is noodzakelijk.

Kijk voor meer informatie en hoe zich (verplicht!) per mail dient aan te melden op https://www.hogeraadvanadel.nl/actueel/nieuws/2022/08/25/open-monumentendag-2022-den-haag

H.M. Elizabeth II, Koningin van het Verenigd Koninkrijk (1926-2022) – een Britse Vorstin met Nederlandse Bentinck roots.


Koningin Elizabeth werd geboren in 1926 als H.R.H. Elizabeth Alexandra Mary Windsor, Princess of York. Haar vader, Koning George VI (1895-1952), was op dat moment H.R.H. Albert Frederick Arthur George Windsor, Duke (hertog) of York, Earl (graaf) of Inverness, Baron Killarney, en zou in 1936 zijn oudste broer Koning Edward VIII opvolgen, toen deze abdiceerde, omdat hij met de twee keer gescheiden Amerikaanse Bessie Wallis Warfield (1896-1986) in het huwelijk wilde treden. Vanaf dat moment werd zij troonopvolgster.

Haar moeder was Lady Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon (1900-2002), die een dochter was van Claude George Bowes-Lyon, 14th Earl of Strathmore and Kinghorne, 21st Lord Glamis, 14th Lord Lyon of Glamis, 2nd Baron Bowes of Streatlam Castle and of Lunedale, 1st Earl of Strathmore and Kinghorne (1855-1944). Haar moeder was Nina Cecilie Cavendish-Bentinck (1862-1938), die een achterkleindochter was van William Henry Cavendish-Bentinck, 3rd Duke of Portland.

Nederlandse voorouders
De Cavendish-Bentinck familie is van oorsprong een Gelderse adellijke familie, die teruggaat tot stamvader Johan Bentinck, knape, die vermeld werd in de jaren 1343-1386. Hij vestigde zich in Wapenveld nabij Heerde en werd gerichtsman en kerkmeester van Heerde. Johan Bentinck bezat goederen in Gorssel, Dommeren, Raalte en op de Veluwe en zijn nakomelingen zouden uitwaaieren over Nederland, Duitsland en Engeland. Een nakomeling in de tiende generatie was Hans Willem Bentinck (1649-1709). Hij ging met Koning-Stadhouder Willem III naar Engeland en kreeg daar de titels Earl of Portland, Viscount Woodstock en Baron Cirencester. Diens zoon werd 1st Duke of Portland, 1st Marquess (markies) of Tavistock en de 3rd Duke voegde de naam Cavendish aan de familienaam toe. In 1990 stierf de Engelse hoofdtak van de Dukes of Portland uit, maar de titel Earl of Portland leeft voort en de huidige Chef de Famille van de Engelse Bentincks is Timothy Charles Robert Noel (‘Tim’) Bentinck, 12th Earl of Portland.

Princess Elizabeth huwde in 1947 Philipp (‘Filippos’) zu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, Prins van Griekenland en Denemarken (1921-2021). Hij deed begin dat jaar afstand van zijn achternaam en titels en nam de achternaam van zijn moeder aan: Mountbatten. Ter gelegenheid van zijn huwelijk kreeg hij de titels Duke of Edinburgh, Earl of Merioneth, Baron Greenwich en het predikaat His Royal Highness. Pas in 1957 werd hij Prince of the United Kingdom.

Tijdens hun verblijf in februari 1952 in Kenia overleed Koning George VI onverwachts. Als H.R.H. Princess Elizabeth had zij het Verenigd Koninkrijk verlaten en als H.M. Elizabeth II, Queen of the United Kingdom keerde zij terug. Pas op 20 november van dat jaar volgde haar kroning in Westminster Abbey. Nadat zij koningin werd, zei zij in een toespraak: “I declare before you all that my whole life, whether it will be short or long, shall be devoted to your service and to the service of our great imperial family to which we all belong.” Sindsdien regeerde zij ruim zeventig jaren, waarmee zij de langst regerende monarch van het land werd. Door haar overlijden op 8 september 2022 werd haar oudste zoon H.R.H. Charles, Prince of Wales, automatisch koning. De kroning en zalving zullen pas op een later te bepalen moment plaatsvinden en de organisatie daarvan is per traditie in handen van de Duke of Norfolk, die als 18th Duke of Norfolk de eerste in rang (‘premier Duke’) is onder de 24 hertogelijke families in het Verenigd Koninkrijk.

King Charles III & Queen Camilla
Vanaf heden is het: H.M. Charles III, King of the United Kingdom & H.M. Camilla Queen Consort of the United Kingdom. In haar boodschap t.g.v. van haar regeringsjubileum eerder dit jaar heeft Koningin Elizabeth laten weten dat het haar wens is dat Camilla ‘Queen Consort’ wordt: “When, in the fullness of time, my son Charles becomes king, I know you will give him and his wife, Camilla, the same support that you have given me; and it is my sincere wish that, when that time comes, Camilla will be known as Queen Consort as she continues her own loyal service” Ook Koningin Camilla heeft Nederlandse voorouders, maar daarover op een ander moment meer.

Afb. Links: Hans Willem Bentinck, 1st Earl of Portland, 1st Viscount Woodstock, 1st Baron Cirencester (geboren huis Diepenheim in Diepenheim 1649, overleden Bulstrode Park, Buckinghamshire 1709) en rechts zijn rechtstreekse nakomelinge zes generaties later: The Countess of Strathmore and Kinghorne, née Nina Cecilie Cavendish-Bentinck of the Dukes of Portland (1862-1938). Fotocredits: links Hyacinthe Rigaud – Onbekend, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=388359. en rechts Philip Alexius de Laszlo (1869-1937) – Private Collection maybe Glamis Castle, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4601020.

Geboren: Krayenhoff

Afb. Het familiewapen Krayenhoff.

Jonkheer Rafe Xander Phayre Krayenhoff, geboren Londen 4 augustus 2022, zoon van jonkheer Michael Rudolf Anthony Krayenhoff en Jemma Rebecca Vincent Krayenhoff née Phayre.

Het geslacht Phayre is een Britse familie met een eeuwenoude officierstraditie en wordt tot de Landed Gentry gerekend. Voorvader Sir Robert Phayre (1820-1897) was luitenant-generaal en aide-de-camp van Koningin Victoria.

Hoge Raad van Adel bezoekt Backershagen, het Baljuwhuis en De Paauw

Afb. Voor het Hertenhuisje op Backershagen vertellen eigenaar Menno Doornbos (rechts) en jonkheer Robert Quarles van Ufford (midden) aan mr. Marc Scheidius, secretaris van de Hoge Raad van Adel, de geschiedenis van het Hertenhuisje, Backershagen en de Backer Stichting.

Onlangs bezocht de Hoge Raad van Adel drie bijzondere buitens in Wassenaar: landgoed Backershagen, het baljuwhuis en De Paauw. Jonkheer Robert Quarles van Ufford (voorzitter van de Nederlandse Kastelenstichting en de Backer Stichting) en Menno Doornbos (eigenaar van het Hertenhuisje op Backershagen) ontvingen de Raad op Backershagen bij het charmante Hertenhuisje.

In 2021 was er een pop up tentoonstelling over Cornelis Backer en Maria Clara van der Hagen, de grondleggers van Backershagen, in samenwerking met het Amsterdam Museum. Er wordt nu gebrainstormd over een volgende tentoonstelling op De Paauw en een artist in residence programme in het Hertenhuisje.

Hedendaagse kunstenaars kunnen zich laten inspireren door de unieke Backer kunstcollectie bij het vervaardigen van moderne installaties en andere hedendaagse kunstvormen, die daarna te zien zullen zijn in het onlangs o.l.v. erfgoedadviseur Korneel Aschman heringerichte park van Backershagen.

In 1910 werd de Backer Stichting opgericht door jonkheer mr. Johan Ferdinand Backer (1856-1928) met als doel om het rijke en bijzondere erfgoed van de familie bijeen te houden. Anno 2022 beschikt deze stichting over een website met een uitgebreide database, waarin het bezit online is terug te zien: www.backercollectie.nl

Diana, Princess of Wales (1961-1997) – afkomst en positie binnen de Britse adel

Afb. 1. Vanmorgen plaatste de broer van wijlen Diana, Princess of Wales, Charles Spencer, 9th Earl Spencer, deze foto op zijn twitteraccount: de vlag halfstok op Althorp. Foto met dank en © Charles Spencer, 9th Earl Spencer/https://twitter.com/cspencer1508.

Vandaag is het 25 jaar geleden dat Diana, Princess of Wales stierf tijdens een auto-ongeluk in Parijs. Ik weet nog goed hoe ik op zondagmorgen het nieuws hoorde en ik de hele dag voor de televisie bleef zitten en al het nieuws geschokt in mij opzoog.

Haar begrafenisdienst op de televisie keek ik met vrienden bij mij thuis – net als tweeëneenhalf miljard anderen dat elders deden.  Het gastenboek diende als condoleanceregister met daarbij haar foto en een kaarsje. Eén vriend (R.R. te G.) schreef attent: “Ook ik heb jullie (Diana stierf samen met haar vriend Dodi) bloed aan mijn handen… ik heb vaak Johns roddelbladen gelezen.” En een ander (H.P. te Z.) schreef: “Wij brengen onze hulde aan de enige die het Britse volk echt wist te ontroeren, ook al moest ze daarvoor sterven.”

Tijdens de toespraak van haar broer Charles Spencer, 9th Earl Spencer, waren wij muisstil en geroerd door zijn woorden: “Diana was het toonbeeld van medeleven, van plichtsbesef, van stijl, van schoonheid. Overal ter wereld was zij het symbool van onzelfzuchtige menselijkheid. Een vaste steunpilaar voor de werkelijk onderdrukten. Een erg Brits meisje dat haar nationaliteit ontsteeg. Iemand met een natuurlijk adeldom die boven de klassen uitsteeg en die het afgelopen jaar heeft bewezen dat zij geen koninklijke titel nodig had om haar bijzondere betovering te blijven uitstralen.” (Diana was na haar scheiding haar aanspreektitel Koninklijk Hoogheid kwijtgeraakt – schr.).

De familie Spencer
Lord Charles Spencer had het in zijn toespraak over ‘haar natuurlijk adeldom’ en ‘dat zij geen koninklijke titel nodig had’. Hier zat ook iets van familietrots in verborgen. Diana kwam uit een vooraanstaande adellijke familie die al eeuwenlang tot de ‘upper class’ van het Verenigd Koninkrijk behoort. Haar vader was als Chef de Famille één van de ongeveer 800 erfelijk ‘peers’ die vanwege zijn geboorte erfelijk lid was van het House of Lords, de Britse Eerste Kamer. Zij werd geboren als The Honourable Diana Frances Spencer, dochter van Edward John Spencer, Viscount (burggraaf) Althorp (1924-1992), die in 1975 zijn vader zou opvolgen als 8th Earl (graaf) Spencer, Viscount Althorp, Viscount Spencer of Althorp, Baron Spencer of Althorp. Haar moeder, The Honourable Frances Ruth  Burke Roche (1936-2004), was een dochter van de 4th Baron Fermoy. Toen de vader van Diana opvolgde als graaf, kreeg zij de hoffelijkheidstitel Lady en ging vervolgens tot aan haar huwelijk als The Lady Diana Frances Spencer door het leven.

De familie Spencer gaat terug tot voorvader John Spencer, die in de 15e eeuw leefde. De familie was zeer succesvol als schapenboer en investeerde haar geld in grootgrondbezit, waaronder in 1508 het landgoed Althorp, dat sindsdien de familiezetel is (zie: https://althorpestate.com). In 1603 werd voorvader Robert Spencer, één van de rijkste mannen van zijn tijd in Engeland, verheven in de adel als 1st Baron Spencer of Wormleighton. De 3rd Baron Spencer of Wormleighton kreeg in 1643 de titel 1st Earl of Sunderland. De 3rd Earl of Sunderland kreeg onder meer twee zoons: de oudste van deze twee volgde op als Earl of Sunderland en huwde Lady Anne Churchill, dochter van John Churchill, 1st Duke (hertog) of Marlborough. Hun nakomelingen kregen de familienaam Spencer-Churchill (en ja, Winston Churchill, voluit Winston Leonard Spencer-Churchill, stamde uit deze tak) en het huidige hoofd van deze tak is de 12th Duke of Marlborough, die op Blenheim Palace resideert (zie: https://www.blenheimpalace.com).De jongste van de twee hiervoor genoemde zoons, volgde op het huis en landgoed Althorp op en deze tak kreeg de titels Earl Spencer, Viscount Spencer of Althorp, Viscount Althorp en Baron Spencer of Althorp.

Hoewel de Spencers door hun maatschappelijke positie, hun bezit en hun huwelijken tot de upper class behoren, toch werd hun afkomst als schapenboer nooit vergeten. Beroemd is de anekdote in het House of Lords tussen de Earl of Arundel, die uit een oudadellijke familie stamde, en de 1st Baron Spencer of Wormleighton. Tijdens een debat in het House of Lords sprak Lord Spencer over iets dat hun grote voorouders hadden gedaan, toen de Earl of Arundel hem plotseling afsneed en zei: “Mijn heer, toen zij deze dingen waarover u spreekt aan het doen waren, hielden uw voorouders schapen”. Lord Spencer antwoordde onmiddellijk: “Toen mijn voorouders, zoals u zegt, schapen hoedden, pleegden uw voorouders hoogverraad.”

Zelfs in de 20ste eeuw bleef het gevoel van verschil in afkomst nog aanwezig en toen men tijdens een persmoment de ongemakkelijkheid van Prinses Diana zag, kon men een lid uit een oudadellijk geslacht horen zeggen: “Maar wat wil je, haar familie is pas drie eeuwen graaf”. Binnen de Britse adel is iedere familie zich nog steeds bewust van haar plaats in de adellijke rangorde en niet voor niets zijn de titels genummerd; hoe hoger het getal is, hoe ouder de titel en hoe groter de status is. In 2019 publiceerde Lady Anne Veronica Coke, dochter van de 5th Earl of Leicester en gehuwd met de schatrijke 2nd Baron Glenconner, haar autobiografie ‘De Hofdame. Mijn bijzondere leven in de schaduw van de Britse kroon’ en schreef: “Mijn vader kon het niet echt verkroppen dat ik niet met een van zijn vrienden zou trouwen. Hij beschouwde de Tennants (waaruit de 2nd Baron Glenconner stamde – schr.) ook als ver beneden zijn stand. De familie Coke stamde uit de vijftiende eeuw en had rijkdom vergaard binnen de magistratuur en daarna op het land, terwijl de familie Tennant haar – enorme – fortuin pas tijdens de industriële revolutie had verdiend met de uitvinding van bleekmiddel. Wat mijn vader betrof, waren het niet alleen handelslieden, maar ook nog eens nouveaux riches.”

Terug tot slot naar Diana en haar begrafenisdienst. Ook wij hielden het niet droog toen Graaf Spencer met een brok in zijn keel en met veel gevoel voor drama zijn slotzin uitsprak: “Tot besluit wil ik God danken voor de kleine zegeningen die hij ons heeft gegeven in deze afschuwelijke tijd, namelijk dat Hij Diana op haar mooist en stralends tot Zich heeft genomen, op een moment dat ze plezier had in haar persoonlijke leven. Boven alles zijn wij dankbaar voor het leven van een vrouw die ik mijn zuster mag noemen – de unieke, gecompliceerde, buitengewone en onvervangbare Diana wier schoonheid, zowel innerlijk als uiterlijk, nooit uit onze geest zal verdwijnen.” Daarna zwol er buiten de kerk een ongekend applaus aan van de mensen die langs de route van de rouwstoet stonden te wachten.

Diana, Princess of Wales (1961-1997) – requiescat in pace.

Afb. 2. Het twitteraccount van Althorp plaatste vanmorgen deze foto: het meer, waarin het eilandje ligt waarop Prinses Diana begraven ligt, met op de achtergrond haar herdenkingsmonument. Foto met dank en © aan https://twitter.com/althorphouse

Overleden: mr. R.H.M.J. baron van Hövell tot Westerflier (1950-2022)

Afb. Mr. Ruud baron van Hövell tot Westerflier (1950-2022), Ridder in de Orde van Oranje-Nassau in 2018. Op de achtergrond wappert de familievlag op zijn kasteel Het Hasselholt.

Mr. Rudolf Herman Mathilde Joseph (‘Ruud’) baron van Hövell tot Westerflier, geboren Amersfoort 1 oktober 1950, zoon van Herman Rudolf Marie Joseph baron van Hövell tot Westerflier en Alberta Cornelia Paulina Maria van Turnhout, oud-advocaat en procureur, oud-bestuursrechter rechtbank Maastricht, oud-kantonrechter in Sittard, oud-vice-president van de rechtbank in Maastricht, oud-bestuurslid, oud-vice-voorzitter en oud-voorzitter Nederlandse Adelsvereniging, oud-regiobestuurder Zuidoost-Nederland, oud-ondervoorzitter en oud-voorzitter Stichting Fonds Nederlandse Adel, juridisch adviseur Cuypersgenootschap, voorzitter stichting E-Court (een stichting die onafhankelijke en onpartijdige private rechtspraak wil bevorderen), oud-kernlid van het Comité Stevol Nee (dit verzette zich tegen de ontgrindingen in het gebied rondom de dorpen Stevensweert en Ohé en Laak), vele jaren vrijwilliger van het Gemeentemuseum Land van Thorn, het Maastrichter Hofje Sint Maartenshuizen, het Bonnefantenmuseum en de Lionsclub, gastheer op zijn kasteel Het Hasselholt voor Harmonie Sint Caecilia uit Ohé en Laak en warm pleitbezorger voor de stichting Adel in Nederland, Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, overleden Roermond 24 augustus 2022, echtgenoot van mr. Louise Maria Josephina Anne barones van Hövell tot Westerflier née Dassen.

‘Geen tijd verliezen’: laatste weekend tentoonstelling over schilderes Jeanne Bieruma Oosting in Musea Zutphen

Afb. 1. Nog t/m zondag 21 augustus te zien: ‘Geen tijd verliezen’!

Jeanne Adriana Johanna Wilhelmina Bieruma Oosting (1898-1994) werd geboren in een patriciaatsfamilie uit het Blauwe Boekje en had een barones van Harinxma thoe Slooten als moeder. Zij groeide op in een wereld waarin kastelen, personeel en grote landgoederen vanzelfsprekend waren, maar al jong begon zij met het roeien tegen de stroom van het verwachte levenspatroon in: zij koos voor de kunst. Op kasteel De Cloese bij Lochem, waar zij opgroeide, had zij haar eigen teken- en schilderkamer en al op jonge leeftijd kreeg zij tekenles. Haar hele leven bleef zij zich zeer gedreven ontwikkelen en was zij altijd bezig met onder meer schilderen en grafiek. Als grafisch kunstenares bouwde zij een grote naam op en zij wordt gezien als een vernieuwer van de grafische kunst in Nederland.

Afb. 2. Links twee schilderijen met een uitzicht uit het raam van Lauswolt, het landhuis van haar moeder, en een tafel in Het Elger, het buitenhuis van Jeanne. Rechts grafisch werk over de Watersnood van 1953.

Op deze tentoonstelling wordt het levensverhaal van Jeanne verteld en een overzicht van haar werk getoond. Het maakt niet alleen duidelijk hoe productief zij was, maar ook hoe zij steeds op zoek was om zichzelf te vernieuwen en te verbeteren. Persoonlijke correspondentie maakt deel uit van deze tentoonstelling en twee pareltjes om te lezen zijn brieven van de dichteres Ida Gerhardt, die een reactie geeft op een aquarel van Jeanne (te zien naast deze brief) en een windvlaag boven een roggeveld beschrijft.

Afb. 3. Twee schilderijen die Jeanne op Huis Elger, haar buitenplaats in Almen, schilderde.

Op deze tentoonstelling wordt benadrukt hoe Jeanne afstand nam van haar traditionele milieu en voor de kunst koos. Hierop valt echter wel wat af te dingen. De keuze om zich kortweg ‘Jeanne Oosting’ te noemen moet, volgens mij, niet gezien worden als afstand nemen hiervan. Het is simpelweg de gewoonte (en deftig bescheiden) bij dubbele familienamen om in het dagelijkse gebruik meestal alleen de oudste, oorspronkelijke familienaam te gebruiken. Ook bleef zij haar leven lang in veel van haar contacten vooral met adel en patriciaat omgaan. Tot haar intimi behoorden bv. de beeldhouwster Charlotte barones van Pallandt, haar buurvrouw Françoise barones van der Borch van Verwolde en de dichter Adriaan Roland Holst, die uit een patriciaatsfamilie stamde. Na het overlijden van haar moeder beschikte zij over een groot kapitaal en hiervan kocht zij een buitenplaats in Almen, richtte het in met familieantiek en werd de plaatselijke weldoenster en ‘landsvrouwe’: volgens haar wens eindigden de optochten van Sinterklaas en de plaatselijke harmonie bij haar huis langs haar gazon, waar zij op het bordes stond te wachten om het als een soort van defilé af te nemen.

Afb. 4. Jeanne Bieruma Oosting: portret buste door Charlotte barones van Pallandt (1898-1997).

Geen tijd verliezen, als u deze tentoonstelling nog wilt zien, want zondag 21 augustus is de laatste mogelijkheid. Bent u niet meer in de gelegenheid dan kunt u ook voor 17,50 euro donateur van de stichting Adel in Nederland worden en vier keer in het jaar het digitale magazine boordevol adellijke verhalen en adellijk nieuws ontvangen. In het komende magazine een uitgebreid artikel over het gezin Bieruma Oosting-Van Harinxma thoe Slooten en hun jaren op kasteel De Cloese met uniek beeldmateriaal uit een privécollectie. Daarbij natuurlijk ook een fotoverslag van deze tentoonstelling. Mail voor meer informatie naar info@adelinnederland.nl.

Afb. 5. Zelfportret Jeanne Bieruma Oosting.