Door Downton Abbey werd zij wereldberoemd en in deze serie en de twee bijbehorende films was zij voor velen de grootste ster met haar acteertalent en haar ongeëvenaarde uitspraken: The Dowager Countess of Grantham.
Zij stond in Downton Abbey symbool voor een verloren wereld, een vaste waarde in veranderende tijden voor een adellijke familie en hun erfgoed, die de stormen van de geschiedenis moeten zien te doorstaan, waarbij zij haar opvoeding en familiewaarden trouw bleef.
In het Verenigd Koninkrijk was de term ‘dowager’ vrijwel net zo onbekend geworden als het ‘douairière’ (adellijke weduwe – red.) in Nederland, maar zij gaf hier nieuwe bekendheid én betekenis aan met de invulling van haar rol als gravin-douairière, waarbij vele van haar uitspraken memorabel zijn. Lord Grantham: ‘There is no need to argue…’ The Dowager Countess of Grantham: ‘I never argue! I explain…’
In de nieuwe afleveringen die zullen gaan komen, zal zij gemist worden, maar het is zoals haar oudste kleindochter Lady Mary Crawley geheel in de lijn van het adellijk denken in generaties en van continuïteit zei: ‘You’ll always be with us, Granny. Staring from every picture. Talking from every book. As long as the house stands…’ Waarop de douairière reageerde met: ‘Sounds very exhausting… I think I should prefer to rest in peace.’
Over de afkomst van de gravin-douairière werd in de serie en de films weinig prijsgegeven. Zo weten we over de naaste familie van Violet bv. alleen dat een dochter van haar zusje gehuwd was met de Marquess (markies – red.) of Flintshire, die als ‘Shrimpie’ door het leven ging en een hoge bestuursfunctie in India lijkt te bekleden. Wel was het duidelijk dat Violet ‘upper class’ was, ‘wist hoe het hoorde’ en dat zij een bevoorrecht leven leidde, waarin personeel vanzelfsprekend was.
Zelfs als douairière had zij haar eigen ‘dower house’, een stijlvolle buitenplaats speciaal voor haar als weduwe, met eigen personeel. Hoe vanzelfsprekend standsbewust zij was, werd duidelijk toen haar verre aangehuwde verwante Isobel Crawley (‘upper middle class’ door huwelijk met een Crawley en zelf als Turnbull door geboorte een ‘commoner’) werd voorgesteld aan haar en vroeg: ‘What should we call each other?’ en haar verbaasde, veelzeggende reactie was: ‘We could always start with Mrs. Crawley and Lady Grantham’ – gelukkig kwam het met Isobel uiteindelijk toch nog goed, omdat zij in het huwelijk trad met Lord Merton en daardoor zelf ook deel ging uitmaken van de ‘upper class’.
Het lijkt erop dat Violet qua afkomst uit een adellijke familie stamde met een hogere status dan de Crawleys zelf, want (onder ons gezegd en gezwegen): de Crawleys stellen binnen de Britse adel niet zoveel voor. Violet was douairière van de 6th Earl of Grantham, wat er op duidt dat de familie een titel heeft die minder dan twee eeuwen oud is. Haar eigen zoon was bovendien ook nog eens met nieuw geld uit Amerika getrouwd!
Overigens heeft de titel Earl (graaf – red.) of Grantham echt bestaan: Hendrik des H.R. Rijksgraaf van Nassau, heer van Ouwerkerk (1673-1754), een nakomeling van Stadhouder Maurits, werd in Engeland door Koning-Stadhouder Willem III verheven als Earl of Grantham. Zijn tak stierf echter uit.
Dame Margaret Natalie Smith (1934-2024) ontving in haar leven tal van onderscheidingen, waaronder The Most Excellent Order of The British Empire. Hierdoor mocht zij het niet-adellijke predikaat ‘Dame’ voor haar naam voeren – voor mij zal zij echter vooral blijven voortleven als de onvergetelijke Dowager Countess of Grantham.