De Werkgroep Adelsgeschiedenis (www.adelsgeschiedenis.nl) is opgericht in 1993 en heeft als voornaamste doel het bevorderen van de beoefening van en de kennis over de geschiedenis van de (Nederlandse) adel. Dit doet de werkgroep door middel van het uitgeven van het Jaarboek Virtus en monografieën in de Reeks Adelsgeschiedenis. Daarnaast organiseert de werkgroep symposia om het contact tussen onderzoekers en belangstellenden te vergroten. Ook organiseert ze voor haar leden excursies en webinars.
Op 12 oktober wordt in Zwolle een symposium gehouden ter ere van de in december 2020 overleden Albert Mensema, die als medeoprichter, secretaris en bestuurslid zoveel voor de Werkgroep Adelsgeschiedenis heeft betekend. Deze dag wordt samen met de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis en het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde georganiseerd. Ook binnen die twee historische organisaties speelde Albert een grote rol. Niet alleen als bestuurder, maar ook als auteur, gastheer en mentor.
U wordt uitgenodigd voor het bijwonen van dit symposium, dat plaatsvindt in de Groote Sociëteit, Koestraat 6-8 te Zwolle. Het programma bestaat uit korte, afwisselende presentaties. In de titels daarvan herkent u ongetwijfeld de bijzondere belangstelling van Albert Mensema voor adelsgeschiedenis, heraldiek en de geschiedenis van Oost-Nederland. Het symposium wordt afgesloten met de presentatie van Alberts groepsbiografie van de Overijsselse ridderschap tijdens het ancien régime. Deze genealogische publicatie telt ruim 950 pagina’s (inclusief wapenboek en register). Na afloop van het symposium krijgt u de mogelijkheid deze uitgave te kopen, die slechts in beperkte oplage verschijnt.
Het programma ziet er als volgt uit:
09.30 -10.00 uur
Inloop en ontvangst met koffie en thee
10.00-10.05 uur
Welkom door dagvoorzitter Simone Nieuwenbroek
10.05- 10.15 uur
Conrad Gietman – Albert Mensema: leven met het verleden
Korte inleiding over het leven en het werk van Albert Mensema
10.15- 10.45 uur
Dirk J. de Vries – Het adellijke ‘stadspaleis’ van Simon van Haersolte, Groote Sociëteit Koestraat 6-8 Zwolle
Dirk de Vries zal zich in zijn lezing vooral richten op adellijke stadshuizen in Zwolle, in het bijzonder op het gebouw van de Groote Sociëteit. Dit huis werd in de 17de eeuw bewoond door Simon van Haersolte en Adriana Josina Bentinck. De Vries maakt gebruik van de gegevens uit de Zwolse vuurstedenregisters die Albert Mensema hem ooit heeft gegeven.
10.45- 11.15 uur
Diederik Bente – ‘Adelshoven’ binnen de stad Oldenzaal
Vanaf de vroege middeleeuwen vervulde Oldenzaal een centrumfunctie binnen Twente, zowel binnen het wereldlijk als het geestelijk bestuur. Net als in de IJsselsteden hadden ook in de Plechelmusstad edellieden uit de wijde omtrek een representatieve woning of hof binnen de stadsgrachten. Op één na zijn deze inmiddels allemaal verdwenen. In zijn presentatie zal Diederik Bente ingaan op de ligging en verspreiding van deze vroegere adelshoven in de binnenstad van Oldenzaal. Hij zal ze bovendien relateren aan de adellijke families die deze huizen bezaten, en aan hun regionale herkomst.
11.15- 11.45 uur
Jan Bedaux en Jos Mooijweer – Geschiedschrijven in onzekere tijden. De kroniek van George Westendorp
In de zomer van 1990 ontdekten Albert Mensema en Jos Mooijweer in de universiteitsbibliotheek van Hamburg een onbekende kroniek. Auteur van de kroniek was George van Westendorp, een Spaansgezinde bestuurder die in 1594 naar Brussel vluchtte. Jan Bedaux en Jos Mooijweer zetten de kroniek in de context van de onzekere tijden waarin Westendorp leefde.
11.45-13.00 uur
Lunch en bezichtiging van het adellijk stadshuis de Groote Sociëteit o.l.v. Dirk. J. de Vries
13.00-13.30 uur
Cor Trompetter – ‘Onder de streep’. Een bespiegeling over de financiële kant van adel in Twente
In 1675 was de adel in Twente veruit de rijkste en meest invloedrijkste groep in de samenleving. Enkele uitzonderingen daargelaten was daar aan het begin van de twintigste eeuw weinig meer van over. In deze bespiegeling zal Cor Trompetter nader ingaan op de financiële problemen waar een deel van de adel in terecht kwam, en hoe men deze trachtte op te lossen.
13.30-14.30 uur
Evelyn Ligtenberg – ‘Loyaal en onmisbaar’: dienstpersoneel in de schaduw van de familie Van Rechteren
Evelyn Ligtenberg onderzoekt de rol en het belang van het huispersoneel in het leven van de adellijke familie Van Rechteren in de periode 1680-1780. In haar presentatie behandelt ze de dagelijkse verantwoordelijkheden, de loyaliteit en de invloed van deze vaak onzichtbare groep, die essentieel was voor het functioneren en de status van de adel. Systematisch onderzoek in pacht- en kasboeken werpt een nieuw licht op de wederzijdse afhankelijkheid tussen adel en hun personeel.
14.00-14.30 uur
John Töpfer – Van Heeckeren en Van Rechteren: twee families uit één stam met een eigen dynastieke strategie
Eeuwenlang behoorden de Van Rechterens en de Van Heeckerens tot de meest vooraanstaande geslachten in Oost-Nederland. Beide families hadden dynastieke allure, maar volgden eigen strategieën. Uiteindelijk leidde dat tot een verschil in status. De van Rechterens ontwikkelden zich tot een regerende familie, de Van Heeckerens bleven zich vooral als regionale dynastie manifesteren.
14.30-15.00 uur
Pauze met thee en koffie
15.00-15.30 uur
Yme Kuiper – Onderzoek naar adellijke landgoederen in Overijssel in bezettingstijd: problemen, valkuilen, dilemma’s
Ruim een jaar deed de spreker onderzoek naar hoe het de adel in Overijssel verging gedurende de bezettingstijd 1940-1945. Daaruit resulteerde een eerste publicatie, samen met prof.dr. Hanneke Ronnes. Die gong over de vier landgoederen Twickel, Rechteren, Eerde en Herinckhave (zie: Elyze Storms-Smeets en Nick van den Berg, Oorlog in Arcadië. Nederlandse landgoederen in de Tweede Wereldoorlog, Zwolle 2024, pp. 142-169). In deze lezing zal de spreker vooral ingaan op problemen van onderzoek, methode en interpretatie die hij ontmoette bij genoemd adelsonderzoek (van archiefstudie tot oral history, van procesdossier tot dagboek). Tot slot komt de vraag aan de orde in hoeverre deze vier Overijsselse casussen representatief zijn voor hoe de adel in Nederland zich opstelde en gedroeg in bezettingstijd.
15.30-16.00 uur
Ben Olde Meierink – De erker als middel voor adellijke representatie
Veel adellijke huizen werden in de zestiende eeuw versierd met voorouderlijke familiewapens. Dit was ook op kasteel Twickel in Delden het geval. Centraal in deze presentatie staat de vraag: werden erkers gebouwd voor verbetering van het wooncomfort of voor de adellijke representatie?
16.00-16.30 uur
Redmer Alma – Een adellijke groepsbiografie: Albert Mensema’s project De Ridderschap van Overijssel 1424-1795
Redmer Alma vertelt over de achtergrond en de historisch waarde van Albert Mensema’s project De Ridderschap van Overijssel 1424-1795. Genealogisch overzicht en wapenboek
16.30-16.40 uur
Presentatie van het boek Ridderschap in Overijssel 1424-1795
16.40 -16.45 uur
Afsluiting en dankwoord
16.45-17.45 uur
Borrel
Aanmelden en betalen
Aanmelding en betaling voor het symposium kan met onderstaande link via de website van de Vereeniging tot Beoefen. De bijdrage voor dit programma bedraagt € 40 euro per persoon (inclusief koffie, thee en afsluitende borrel). Meerdere personen of introducés graag afzonderlijk aanmelden en betalen.
Aanmelden uiterlijk 5 oktober. Meld u dus snel aan. Aanmelding en betaling verloopt via dit aanmeldformulier van de VORG.
Aanmeldingen zijn pas geldig nadat de betaling is ontvangen. In verband met het beschikbare aantal plaatsen is de bijeenkomst alleen toegankelijk na aanmelding en betaling. Als het maximum bereikt is, wordt er een beperkte wachtlijst ingesteld.
Voor de aanmelding en betaling van het symposium gelden de Algemene Voorwaarden van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis, de medeorganisator.